Fritz Perls (1893 - 1970), niemiecki psycholog i psychoterapeuta pochodzenia żydowskiego, to bez wątpienia jeden z największych terapeutów w historii. Wychowywany przez autokratycznego, surowego ojca oraz matkę, która miała w stosunku do niego bardzo wysokie aspiracje, żył w rozdarciu pomiędzy dwoma przekonaniami:
“jestem kawałkiem gówna” i
“muszę być wielki i wspaniały”.
To dawało mu napęd, prowadziło do buntu i pozwalało zrozumieć cierpienie innych. Poznajmy życie i twórczość Perlsa skupiając się na kluczowych wydarzeniach, ciekawostkach oraz opracowanej przez niego metodzie psychoterapeutycznej Gestalt.
Fritz Perls: Biografia
Fritz Perls urodził się w Berlinie 8 lipca 1893 roku. Jego pełne semickie nazwisko brzmiało Frederick Salomon Perls. W młodości doświadczył wielu trudności, w tym utraty ojca w wieku czternastu lat. Ukończył szkołę średnią w Berlinie w gimnazjum znanym z niezwykle surowych zasad, w którym dominował bardzo powszechny w tamtym okresie antysemityzm. To tam poznał Maxa Reinhardta, reżysera teatralnego, który zaraził Fritza miłością do teatru i sztuki.
Pomimo rodzinnej presji, aby studiować prawo, w roku 1914 rozpoczął studia medyczne (najpierw na Uniwersytecie w Berlinie, a następnie na Uniwersytecie w Heidelbergu), które zostały przerwane I Wojną Światową. Niedługo po wybuchu wojny sam zgłosił się na wolontariusza w ramach Czerwonego Krzyża. To doświadczenie zostawiło w nim niezwykle głębokie piętno, o czym sam wielokrotnie pisał w swoich wspomnieniach zatytułowanych “Agonia życia w okopach: horror życia i horror śmierci”.
Po zakończeniu wojny, w roku 1920 doprowadził swój dyplom do końca i rozpoczął praktykę lekarską. W roku 1923 roku Perl wyjechał do Nowego Jorku, ale wrócił bardzo szybko sfrustrowany faktem, że Amerykanie nie chcieli uznać jego dyplomu ze względu na brak znajomości języka angielskiego.
W 1926 roku rozpoczął współpracę z psychoanalityczką Karen Horney. Ta decyzja będzie miała znaczący wpływ na jego życie. Zaczyna być zafascynowany psychoanalizą. W wyniku tego przenosi się do Frankfurtu i tam rozpoczyna staż w katedrze psychiatrii pod kierunkiem Kurta Goldsteina, który zajmuje się teorią psychoanalizy Gestalt.
Tam poznał Laurę Posner, swoją przyszłą żonę, która również studiowała psychoanalizę. Związek budził wiele kontrowersji ze względu różnicę wieku, która dzieliła narzeczonych (14 lat). Pomimo tego w 1930 roku żeni się z Lorą Posner, a małżeństwo zaowocuje dwójką dzieci (córka Renate ur. w r 1931 i syn Stephen ur. w r. 1935).
W 1928 - 1930 roku pracował jako pełnoetatowy psychoterapeuta psychoanalityczny. Współpracował również nad psychoanalizą z Eugenem Harnickem, a następnie ze sławnym do dziś Wilhelmem Reichem, uczniem Zygmunta Freuda.
Niestety wkrótce po dojściu Hitlera do władzy w roku 1933, ze względu na swoje żydowskie pochodzenie, Perls musiał opuścić Niemcy i poprzez Holandię wraz z całą rodziną znalazł się w Republice Południowej Afryki. Wkrótce potem wraz z żoną założyli tam Południowoafrykańskie Stowarzyszenie Psychoanalityczne.
W 1936 roku zostaje zaproszony na konferencję w Marienbadzie i przeżywa kolejny duży zawód w swoim życiu. Zaprezentowane przez niego teorie zostają uznane za bardzo kontrowersyjne i odległe od obowiązującego wtedy podejścia psychoanalizy Freuda. Perls zostaje wydalony z grona psychoanalityków.
Kolejny etap jego życia rozpoczął się w roku 1942, kiedy to razem z rodziną przenieśli się do Nowego Jorku. W tym samym roku wydał swoją pierwszą książkę pt. "Ego, głód i agresja: przegląd teorii i metody Freuda”, którą napisał wspólnie z żoną.
W Stanach Zjednoczonych pozostał już do swojej śmierci spowodowanej zawałem serca w roku 1970. Co ciekawe, oprócz rozwijania metod terapeutycznych poznawał również filozofię Wschodu: buddyzm zen i taoizm, które zgłębił m.in. dzięki podróży do Japonii. Był też zafascynowany teatrem i związał się z The Living Theater w Nowym Jorku.
W 1951 roku wraz z Goodmanem i Hefferlinem wydają dwutomowe dzieło, które nazywane jest biblią Gestaltu: „Terapia Gestalt: Pobudzenie i Wzrost w Osobowości Człowieka”. Rok ten uznawany jest również za oficjalne narodziny psychoterapii Gestalt.
W 1953 roku Perls rozwiódł się z żoną, a każde z nich zaczęło podążać swoją drogą. Laura i współpracownik Goldman pozostają wierni pierwotnej psychoanalizie. Perls porzuca tę koncepcję i wprowadza zasady Zen. Wiele podróżuje i głosi swoje teorie bardziej jak guru, a nie jak psychoterapeuta. Najprawdopodobniej to właśnie długie i wyczerpujące podróże miały zgubny wpływ na kondycję jego serca.
Zmarł 14 marca 1970 roku w Chicago, w wieku 76 lat. Jego dziedzictwo jako pioniera psychoterapii i jego wkład w rozwój pola terapii są nadal doceniane i badane przez psychologów i terapeutów na całym świecie.
Terapia Gestalt, której był twórcą, wyrosła z osobowości Fritza Perlsa
“Gestalt” oznacza po niemiecku: całość, postać, figurę, kształt, formę. Z holizmu Perls zaczerpnął przekonanie o niepodzielnej całości człowieka. Z kolei pojęcie homeostazy oznacza zdolność organizmu do zachowania równowagi w zmieniających się warunkach. Każda potrzeba ją zakłóca, a jej zaspokojenie można nazwać zamknięciem figury. Gdy się to jednak nie udaje – zostawiamy figury otwarte. Jednym z celów terapii Gestalt jest ich zamknięcie.
Ta metoda pomaga w problemach takich jak lęk, depresja, niskie poczucie własnej wartości, trudności w relacjach. Gestalt pomaga zrozumieć rolę, jaką osoba odgrywa w swoim własnym cierpieniu lub dyskomforcie. I co ciekawe, techniki Gestalt są często używane w połączeniu z pracą z ciałem, tańcem, sztuką i dramatem. To brzmi tak, jakbyśmy słyszeli tu echo osobistych doświadczeń życiowych Perlsa oraz jego własnej psychoterapii pod okiem sławnego Wilhelma Reicha.
Jedną z najsławniejszych sentencji Perlsa, znaną nie tylko w świecie psychoterapii, jest tzw. Modlitwa Gestalt
Oto tekst tej modlitwy:
"Ja robię swoje, a ty swoje. Nie jestem na tym świecie po to, by spełniać twoje oczekiwania, a ty nie jesteś na tym świecie, by spełniać moje. Ty to ty, a ja to ja. I jeśli przypadkiem natrafimy na siebie to wspaniale, jeśli nie, to nic nie można na to poradzić."
Perls odrzucał analizy teoretyczne i interpretacje, uznawał je za bezwartościowe w terapii. Jego zdaniem terapia nie polega na odkopywaniu przeszłości, ale na doświadczaniu życia w teraźniejszości.
Zamiast stawiać pytania: dlaczego, skąd, po co? Perls pytał: co się dzieje, jak jest?
Ważne jest to, co jest tu i teraz. Zarówno wybieganie w przyszłość, jak i w przeszłość odbiega od autentycznego życia. I chociaż F. Perls bez wątpienia rozumiał wpływ dzieciństwa na to kim jesteśmy, wraz z egzystencjalistami czynił nas w pełni odpowiedzialnymi za nasze życie.
Sartre powiedział:
“nie to jest ważne, co ze mną zrobiono, lecz to co ja zrobiłem sam z tym, co ze mną zrobiono”.
Perls uznawał również pełną odpowiedzialność człowieka za dokonywane wybory. Nie może jej z nas zdjąć ani trudna przeszłość, ani okoliczności zewnętrzne.
I w wyniku tego Dekalog Gestalt wygląda w sposób następujący:
Dekalog Gestalt
Żyj teraz – zwracaj uwagę bardziej na teraźniejszość, niż przeszłość i przyszłość.
Żyj tutaj – zajmij się tym, co jest obecne, a nie tym, czego nie ma.
Doświadczaj siebie i akceptuj siebie takiego, jakim jesteś.
Przestań niepotrzebnie myśleć – zamiast tego patrz i smakuj, postrzegaj środowisko takim, jakie ono jest i z takim nawiązuj kontakt.
Wyrażaj siebie – nie manipuluj, nie tłumacz, nie uzasadniaj, nie osądzaj.
Poddaj się przeżywaniu nieprzyjemności i bólu, tak jak poddajesz się przeżywaniu przyjemności. Nie ograniczaj swojej świadomości.
Nie akceptuj żadnego “powinieneś” z wyjątkiem tego, co naprawdę twoje.
Weź pełną odpowiedzialność za swoje czyny, uczucia i myśli.
Otwórz się na zmianę i rozwój – zachowaj gotowość do eksperymentowania, by napotkać nowe sytuacje.
Bądź sobą i pozwól być sobą innym.
Sądzę, że w tym dekalogu można znaleźć bezcenne i uniwersalne podpowiedzi dot. wielkiego pytania: JAK ŻYĆ? Również w dzisiejszych, niełatwych czasach pandemii Covid-19.
Fritz Perls: cytaty słynne i mniej znane
Jest wiele złotych myśli Perlsa zasługujących na uznanie. Ja chciałbym przedstawić swoją listę. Są mądre i pełne miłości do człowieka. W ogromnej mierze są to cytaty o byciu sobą, autonomii i pełnej realizacji swojego ludzkiego potencjału. Wśród tych złotych myśli chciałbym w szczególny sposób wyróżnić tę, która znajduje się na pierwszym miejscu poniższej listy. Natomiast ostatnia sentencja jest w pewnym sensie zgrabnym przedstawieniem esencji coachingu.
"Bądź tym kim jesteś i mów to, co czujesz, ponieważ ci, którzy mają z tym problem nie są ważni, a ci, którzy są ważni nie mają z tym problemu.”
"Bądź, jaki jesteś i wówczas zobaczysz, kim jesteś i jak jesteś. Pozwól sobie przez moment lub dwa na to, co chcesz zrobić i odkryj, co rzeczywiście robisz. Zaryzykuj troszkę, jeśli możesz. Czuj swoje własne uczucia. Mów swoje własne słowa. Myśl swoje własne myśli. Bądź sobą. Odkrywaj. Zaplanuj swój rozwój poprzez doświadczanie siebie.”
"Bardzo rzadko ludzie potrafią rozmawiać i słuchać. Bardzo niewielu słucha bez mówienia."
"Choroba, udawanie choroby, to duża część tego szaleństwa, to nic innego jak poszukiwanie wsparcia ze strony środowiska. Jesteśmy chorzy w łóżku: ktoś się nami opiekuje, karmi, daje schronienie, nie musimy wychodzić i zarabiać na życie, to jest totalny regres. Ale regresja nie jest, jak sądził Freud, zjawiskiem czysto patologicznym. Regresja oznacza cofnięcie się do pozycji, w której można zapewnić sobie wsparcie i gdzie czujemy się bezpiecznie."
"Ciało wie wszystko. My wiemy bardzo mało. Intuicja to inteligencja organizmu."
"Cierpienie to przerwa między „teraz” a „potem”."
"Czekanie, aż świat potraktuje cię sprawiedliwie, ponieważ jesteś dobrym człowiekiem, to to samo, co czekanie, aż byk nie zaatakuje cię, ponieważ jesteś wegetarianinem."
"Dojrzałość oznacza branie odpowiedzialności za swoje życie, życie na własną rękę.”
"Emocje nie są dyskomfortem, który należy rozładować. Emocje są najważniejszym motorem naszego zachowania: emocje w najszerszym tego słowa znaczeniu – są oczekiwaniem, przyjemnością, głodem. Te emocje lub podstawowa energia, to siła życiowa.”
"Jeśli ktoś czuje się prześladowany przez ogra i staje się ogrem, koszmar znika."
"Jeśli czujesz się z kimś niekomfortowo, możesz być pewien, że nie ma prawdziwej komunikacji. Gdy tylko wyrazi się to szczerze, wszelki dyskomfort znika."
"Jeśli potrzebujesz zachęty, pochlebstw i poklepywania innych po plecach, oznacza to, że wszyscy stają się twoim sędzią."
"Nic nie ma znaczenia bez kontekstu. Znaczenie nie istnieje."
"Nie możesz osiągnąć szczęścia. Szczęście zdarza się i jest etapem przejściowym."
„Nie popychaj rzeki, ona płynie sama.”
"Nie zaspokajając potrzeb i impulsów, samoregulacja organizmu ulega pogorszeniu i musi opierać się na regulacjach moralistycznych."
"Niepokój jest ekscytacją bez oddychania.”
"Niepokój jest zawsze wynikiem odejścia od teraz."
"Nikt nie może znieść prawdy, jeśli mu się ją powie. Prawdę można tolerować tylko wtedy, gdy samemu się ją odkryje, ponieważ wtedy duma odkrycia czyni ją smakowitą.”
"Osoba, która ma największą kontrolę, to ta, która może porzucić kontrolę."
"Poczucie winy jest o wiele szlachetniejsze niż uraza, a wyrażanie urazy wymaga znacznie większej odwagi niż poczucie winy. Wyrażając poczucie winy, masz nadzieję uspokoić przeciwnika; urazą możesz obudzić ich wrogość."
"Pozwól sobie na chwilę lub dwie, aby zrobić to, co chcesz i odkryć, co tak naprawdę robisz. Podejmij trochę ryzyka, jeśli możesz. Poczuj własne uczucia. Mów własnymi słowami. Pomyśl o własnych myślach. Bądź sobą. Badać. Zaplanuj swój rozwój doświadczając siebie.
Bycie w świecie, z jego wzlotami i upadkami, samotnie lub w towarzystwie, jest częścią tego samego: istnienia tu i teraz."
"Próbowanie jest kłamstwem. Spróbuję, to znaczy, że nie masz poważnego zamiaru. Jeśli naprawdę myślisz o zrobieniu tego, powiedz: „Zrobię to”; a jeśli nie, powiedz: „Nie zrobię tego”. Aby jasno myśleć i działać, trzeba mówić wyraźnie."
"Przyjacielu, nie bądź perfekcjonistą. Perfekcjonizm jest przekleństwem".
"Rzeczy nie istnieją; każde wydarzenie jest procesem; rzecz jest jedynie przejściową formą wiecznego procesu. Wszystko jest w toku."
"Są dwa wielkie kłamstwa: „chcę” i „spróbuję”."
"Samotność jest tak naprawdę miejscem, w którym można połączyć się z poczuciem przynależności do człowieka."
"Sto plastikowych kwiatów nie sprawi, że pustynia zakwitnie."
"Strach przed śmiercią oznacza strach przed życiem."
"Szczęście jest kwestią świadomości. Chyba, że stajesz się freudystą, mówiąc: jestem nieświadomie szczęśliwy."
"Świadomość jest subiektywna. Stajemy się świadomi siebie poprzez nasze ciało i emocje. Poznajemy świat za pomocą zmysłów."
"Uczenie się to nic innego jak odkrywanie, że coś jest możliwe. Nauczane oznacza pokazywanie komuś, że coś jest możliwe.”
"Większość współczesnych mężczyzn żyje w „werbalnym transie”. Nie widzą i nie słyszą, a przebudzenie zajmuje dużo czasu."
"W ludziach drzemie ogromny potencjał, ale umiejętność jego wykrycia także wymaga talentu."
"Wszystkie emocje wyrażają się w układzie mięśniowym. Nie da się wyobrazić sobie gniewu bez ruchu mięśni. Nie da się wyobrazić sobie radości, która jest mniej więcej identyczna w tańcu, bez ruchów mięśni. W żałobie jest szloch i łzy, podczas seksu też."
"Za każdym razem, gdy odmawiasz odpowiedzi na pytanie, pomagasz drugiej osobie korzystać z własnych zasobów."
Lista najważniejszych książek F. Perlsa nt. psychoterapii Gestalt wraz z datami ich wydania
"Ego, głód i agresja", (1942, 1947),
"Terapia Gestalt: Ekscytacja i rozwój osobowości ludzkiej", (1951),
"Dosłowna terapia Gestalt", (1969),
"Wejście i wyjście z kubła na śmieci", (1969),
"Podejście Gestalt i naoczny świadek terapii", (1973).
Zobacz także:
The Beatles - członkowie idealnie zgranego zespołu?
留言