W roku 1913 zdobywca nagrody Nobla, Ramon y Cayal ogłosił, że nasz mózg nie może się rozwijać, że nasze możliwości umysłowe i emocjonalne są raz na zawsze ustalone. Innymi słowy autorytarnie stwierdził, że nie jesteśmy w stanie przekroczyć pewnej granicy wyznaczonej przez zasoby, z którymi się urodziliśmy.
Odkrycia naukowe końca 20-go wieku wskazują, że Ramon y Cayal jednak (i na szczęście!) nie miał racji. Okazuje się, że nasz mózg jest bardzo plastyczny, może się rozwijać, może nawet zmieniać swoją strukturę przez cały okres naszego życia!
Co więcej – udowodniono, że poprzez regularne ćwiczenia możemy wpływać na jego funkcjonowanie, uzyskiwać trwałe zmiany w jego “siatce”, a w wyniku tego wpływać na nasz stan umysłowy, emocjonalny i duchowy. I na cały nasz rozwój osobisty.
Neuroplastyczność mózgu - najważniejsze odkrycia
Przełomowe odkrycia z końca XX wieku pokazują, że możliwości naszego mózgu są fenomenalnie duże. Co więcej, praktyczne wnioski wynikające z tych odkryć mają zastosowanie do wielu sfer naszego życia. Omówmy po kolei poszczególne odkrycia i wyjaśnijmy ich implikacje dla naszego codziennego życia, w szczególności to jak na nasze samopoczucie wpływa synchronizacja półkul mózgowych.
Odkrycie Geralda Ostera
W roku 1973 Dr. Gerald Oster opublikował w magazynie Scientific American przełomowy artykuł pt. “Auditory Beats in the Brain”. Artykuł ten opisywał efekty działania tzw. “binaural beats”, czyli dźwięków o różnej częstotliwości równocześnie stymulujących nasz mózg.
Jak to możliwe? Oster przeprowadził serię badań polegających na tym, że danej osobie przekazywano do jednego ucha dźwięk o częstotliwości 200 Hz, a do drugiego dźwięk o częstotliwości 210 Hz. Otóż okazało się, że za każdym razem nasz mózg z czasem zaczynał generować częstotliwość, która była różnicą powyższych dwóch!
W tym samym czasie Robert Monroe (Monroe Institute of Applied Sciences) przeprowadził tysiące eksperymentów używając badań EEG do monitorowania fal mózgowych badanych osób. On również potwierdził, że poprzez stymulowanie narządu słuchu różnymi częstotliwościami można stymulować pracę naszego mózgu.
Co więcej, potwierdził on, że do częstotliwości różnicowej dostosowuje się nie tylko ta część mózgu, która jest odpowiedzialna za kontrolę zmysłu słuchu, nie tylko jedna z naszych półkul mózgowych, ale CAŁY MÓZG, obydwie półkule równocześnie rezonują falami o tej samej częstotliwości, amplitudzie i są absolutnie zgodne w swych fazach. To doprowadziło m.in. do stworzenia pojęcia tzw. “whole brain functioning”, tzn. sytuacji, w której jesteśmy w stanie w równym stopniu używać obydwu półkul naszego mózgu.
Z reguły bowiem, w naszym codziennym życiu, wykorzystujemy głównie jedną z nich. W dużym skrócie lewa odpowiedzialna jest za myślenie logiczne, racjonalne. W lewej półkuli “operują” np. wszyscy matematycy, inżynierowie, prawnicy. To ona pozwala na trzeźwą ocenę sytuacji, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie typowych problemów.
Prawa półkula to emocje, kreatywność, wyobraźnia, myślenie “nieliniowe”. Tu pracują głównie malarze, muzycy, tancerze, ale również pisarze i wynalazcy. To również półkula osób wykazujących duży poziom empatii oraz intuicji.
Znaczenie odkryć dot. neuroplastyczności mózgu
Jakie zatem znaczenie miały odkrycia związane z “whole brain functioning”, zwłaszcza dla dziedziny rozwoju osobistego? Zacytuję tu może kolejnego z naukowców, nieżyjącą już neurochemiczkę, Candace Pert z National Institute of Mental Health:
“Trwa rewolucja. Kiedyś istniały dwa systemy wiedzy: nauki ścisłe – chemia, fizyka, biofizyka – z jednej strony, a z drugiej – system wiedzy obejmujący etologię, psychologię i psychiatrię. A teraz jest tak, jakby błyskawica połączyła te dwie rzeczy. To wszystko to neuronauka jednego systemu… Obecna era w neuronauce jest porównywalna z czasem, kiedy Luis Pasteur po raz pierwszy odkrył, że zarazki powodują choroby.”
Odkrycia te doprowadziły do zbliżenia, od wieków ścierających się z sobą, świata nauki i świata duchowości. Naukowcy zbadali bowiem pracę mózgu “mistyków”, którzy w wyniku wieloletnich praktyk duchowych osiągają stany głębokiej medytacji. Wyniki tych badań są niezwykle interesujące.
Jakie fale generuje nasz mózg?
Oto krótkie podsumowanie fal, które generuje nasz mózg - w zależności od tego w jakim jesteśmy stanie:
Fale Beta – (14-30 Hz) są typowe dla stanu koncentracji, rozwiązywania problemów, procesów poznawczych.
Fale Alpha – (8-13.9 Hz) są typowe dla stanów relaksacji, odpoczynku, ale również tzw. przyspieszonego uczenia się i zwiększonego wydzielania serotoniny.
Fale Theta – (4-7.9 Hz) charakteryzują fazę snu, której towarzyszą marzenia senne, ale również stan intensywnej pracy naszej podświadomości.
Fale Delta – (0.1-3.9 Hz) to stan snu bez marzeń, ale również doświadczeń związanych z brakiem “cielesności”.
Uspokój swój mózg - związek fal mózgowych z samopoczuciem człowieka
Zobaczmy jaki jest związek fal mózgowych z różnymi rodzajami samopoczucia człowieka. Poznajmy też odkrycia dotyczące fenomenu zwanego "superlearning" oraz związku pomiędzy falami mózgowym, a stanem medytacji.
Synchronizacja półkul mózgowych
Im niżej schodzimy z częstotliwością w dół, tym bardziej zauważalna jest synchronizacja obydwu półkul mózgowych. To zjawisko zostało zaobserwowane w czasie badań prowadzonych na grupie osób doświadczających stanów głębokiej medytacji. W trakcie procesu medytacji obserwowano sukcesywne obniżanie się dominującej roli jednej z półkul i wchodzenie w stan absolutnej harmonii całego mózgu.
Wykazano również, ze kategoria fal Alpha odpowiada stanowi głębokiej relaksacji i zdecydowanie podniesionej możliwości uczenia się. To również stan zwiększonej produkcji serotoniny, czyli “hormonu szczęścia”.
Fenomen o nazwie "Superlearning"
Jednym z pierwszych badaczy, który zaobserwował zjawisko określane później, jako “superlearning” był bułgarski psychiatra Georgi Lozanov. Przeprowadził badania na grupie studentów, którzy wprowadzani byli w stan głębokiej relaksacji w wyniku stymulacji fal mózgowych na poziomie Alpha. Lazanov wykazał, że ta grupa studentów była w stanie pochłonąć pięciokrotnie więcej materiału, niż pozostali (!).
Związek pomiędzy falami mózgowymi, a hormonami
Inne z kolei badania potwierdzają, że w mózgu istnieje jednoznaczny związek między określoną kategorią fal, a produkcją takich substancji chemicznych, jak beta-endorfiny, acetylocholina, vasopressin i serotonina. Niedobór acetylocholiny powoduje np. kłopoty z pamięcią i spadek wyników w testach inteligencji.
Inny badacz Dr. Vincent Giampapa, który zasiadał m.in. na fotelu szefa American Board of Anti-Aging Medicine wykazał, że przebywanie w stanach Alpha i Theta ma istotny wpływ na produkcję takich hormonów, jak: kortyzol (spadek) oraz DHEA i melatonina (wzrost).
Znamy wszyscy reklamy nt. DHEA. Wiemy również, że melatonina wpływa na poprawę snu. Kortyzol natomiast jest jednym z hormonów przyśpieszających starzenie się organizmu. Wydziela się błyskawicznie w każdej sytuacji, w której jesteśmy narażeni na duży stres.
Oprócz wszystkich wymienionych wyżej efektów jest jeszcze jeden – niezwykle ciekawy.
Odkrycia Ilya Prigogine
Sprowadzanie fal mózgowych do poziomów Alpha, Theta i Delta powoduje zmianę struktury neuronów w naszym mózgu i “zmusza go” do przeorganizowania się na wyższy poziom. Ten efekt został opisany w teorii systemów otwartych, przedstawionej przez Ilya Prigogine, zdobywcę Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w roku 1977.
Praca Prigogine ma zastosowanie do systemu otwartego dowolnego rodzaju. W uproszczeniu system otwarty, to taki, który wymienia energię z otoczeniem. Może to być np. dzieląca się komórka, sieć autostrad, korporacja, czy też człowiek doświadczający zmian emocjonalnych. Więcej szczegółów na ten temat można znaleźć np. w książce Bill Harris’a pt. “Thresholds of the Mind”.
Nasz mózg też jest systemem otwartym, który nieustannie wymienia energię z otoczeniem. Kiedy jednak “na wejściu” pojawia się zbyt wiele informacji, przeorganizowuje się i przenosi na wyższy poziom. Można by posłużyć się prostą metaforą ćwiczeń fizycznych. Na skutek regularnych ćwiczeń nasze mięśnie również dostają większego “power’u”.
W każdym razie stymulacja mózgu falami z poziomów Alpha, Theta i Delta powoduje tworzenie nowych połączeń nerwowych i nowych ścieżek pomiędzy półkulami. Dzięki temu mózg przeorganizowuje się i jest w stanie dostarczać nam możliwości, o których do tej pory nie mieliśmy pojęcia.
Np. otworzyć nasz potencjał kreatywności, o który w ogóle byśmy siebie nie podejrzewali.
Fale mózgowe, a medytacja
Cały powyższy wątek jest tak naprawdę naukowym opisem zmian, jakie zachodzą w mózgu człowieka, który regularnie medytuje. Bo stany Alpha, Theta i Delta, to coraz głębsze stany medytacji. Wszystkie zawarte tu szczegóły opisują fizyczne, mierzalne efekty zmian zachodzących w wyniku medytacji i tłumaczą ścisłym, suchym językiem dlaczego jest ona tak dobroczynna. Również dla rozwoju osobistego człowieka.
Jednakże, aby osiągnąć te efekty metodą tradycyjnej medytacji, potrzebne są lata wieloletniej praktyki. Natomiast wnioski płynące z przedstawionych tu badań mówią również jednoznacznie, że można to osiągnąć dużo szybciej poprzez stymulację mózgu falami o odpowiednio różnej częstotliwości. W świecie zachodnim istnieje już mnóstwo takich produktów, które wykorzystują technologię “binaural beats”.
Uspokój swój mózg. Daj sobie przyzwolenie na regularny odpoczynek. Zwłaszcza od niebieskich ekranów przeładowanych informacją. Jeżeli nie masz szansy na regularną praktykę odosobnienia w domu, szukaj sposobu na regularne spacery wśród zieleni.
Zielona natura fantastycznie koi i pomaga zwolnić. Jeśli się da, to spacerujmy również boso! Bo okazuje się, że Matka Ziemia ma do zaoferowania bezcenny rezerwuar energii, a my odcięliśmy się od niego spędzając czas w naszych samochodach i maszerując w butach z podeszwami, które izolują nas od jej dobroczynnego wpływu. Ale o tym już w jednym z kolejnych postów.
Zobacz także: