Ryszard Skarbek
20 sty 20213 min
Aktualizacja: 31 gru 2023
Można znaleźć wiele opracowań nt. tego czym jest asertywność i jak ją rozwijać. Budując na tej podstawie chciałbym przedstawić głębsze psychologiczne podstawy komunikacji międzyludzkiej oraz zasady prowadzenia dialogów w różnych rolach życiowych, nie tylko w pracy.
Zrozumienie ról, które przyjmujemy w relacjach z innymi ludźmi może bardzo pomóc w rozwijaniu umiejętności bycia asertywnym i praktykowania elastycznej asertywności dostosowanej do potrzeb danej sytuacji.
Świadomość tego z jakiego poziomu sami wchodzimy w jakiś dialog lub konflikt oraz z jakim poziomem mamy do czynienia u innej osoby, może znacznie skrócić czas dochodzenia do porozumienia i sprawić, że nasza umiejętność bycia asertywnym wzniesie się na wyższy poziom. Stąd tez nazwa cyklu tych postów: Sztuka Asertywności - Poziom Zaawansowany lub Wyższa Szkoła Jazdy.
Znalazłem trzy fantastyczne artykuły, które oryginalnie ukazały się w dwumiesięczniku "Sens". Ich autorką jest Agata Domańska, socjolożka i dziennikarka.
Dorosły, Rodzic i Dziecko to 3 stany naszego Ja, którymi posługujemy się w kontaktach z innymi ludźmi. Wydaje się logiczne, że do pracy “zabierasz” ze sobą właśnie Dorosłego. Niestety, znacznie częściej jesteś w firmie Rodzicem lub Dzieckiem.
Twórca analizy transakcyjnej, Esic Bernem, uważa, że każdy kontakt między ludźmi to tzw. transakcja: akcja i reakcja, bodziec i odpowiedz na niego. Transakcje przebiegają między stanami naszego Ja.
Podczas transakcji do głosu mogą dojść wszystkie 3 naraz albo kolejno poszczególne role. Podczas jednej rozmowy może spotkać się – i próbować “dogadać” – aż 6 osób!
Zatem jeśli chcesz, aby twój przekaz trafił do słuchacza, musisz zdecydować z którego swojego poziomu i do jakiego stanu słuchacza się zwrócisz.
Transakcje między ludźmi można podzielić na równolegle i skrzyżowane. Z równoległymi mamy do czynienia wtedy, kiedy odpowiedz na bodziec pochodzi z tego stanu Ja rozmówcy, do którego go skierowaliśmy.
Przykład: ty jako Rodzic przemawiasz do Dziecka rozmówcy, on odpowiada jako Dziecko twojemu Rodzicowi. Najlepiej jest spotkać się na tym samym poziomie: Dorosły-Dorosły, Rodzic-Rodzic, Dziecko-Dziecko. Wtedy kontakt daje najwięcej satysfakcji, jest najbardziej owocny.
Takie transakcje dają poczucie bezpieczeństwa, potęgują identyfikacje z grupa i ułatwiają współprace.
Może się jednak zdarzyć, że przemawiasz do rozmówcy z poziomu Dorosłego do Dorosłego, a on odpowiada ci z poziomu Rodzica lub Dziecka (to chyba najczęstsza konfiguracja). Np. jako Dorosły zwracasz uwagę koleżance: “Na spotkanie przychodzi się punktualnie”, a ona odpowiada na to z poziomu Rodzica: “Pouczanie mnie to nie Twoja rola.”
Taka wymiana może zakończyć się kłótnią, robieniem sobie wyrzutów lub rywalizacja potrzeb i emocji (tu rywalizują Dzieci) albo opinii i wartości (tu rywalizują Rodzice). W efekcie transakcja zostanie zerwana. Może być kontynuowana tylko wtedy, kiedy stany Ja rozmówców spotkają się na jednym poziomie lub w układzie równoległym.
Wszystkie te stany Ja bywają trochę jak nieproszeni goście: pojawiają się i przejmują kontrole nad naszym zachowaniem, a odbywa się to poza nasza świadomością. Wiele codziennych zdarzeń w firmie może przypomnieć zdarzenie z przeszłości i wywołać automatyczna reakcje. Ten bagaż z przeszłości może się uaktywnić w każdej chwili .
Obserwuj siebie i innych. Analizuj, jaki wzorzec najczęściej pojawia się w Twoim zachowaniu. Ale patrz także na ludzi. Działają jak zwierciadło w odpowiedzi na twoje zachowanie.
Jeśli np. ktoś się przeciw tobie nieracjonalnie buntuje, jest wysoce prawdopodobne, że działasz z pozycji Rodzica, a on odgrywa rolę Dziecka.
Wyobraź sobie np., że powierzono ci kierowanie projektem. Co myślisz? Jaka jest twoja pierwsza reakcja? Gdy przychodzi ci do głowy: “O, super! Coś nowego, wreszcie nie będę się nudzić” – reagujesz z poziomu Dziecka (podobnie zresztą, gdy myślisz: “Nie dam sobie rady”).
Gdy mówisz: “Musze zobaczyć, co mnie czeka, poznać warunki, może porozmawiać z kimś, kto już coś takiego zrobił” – uruchamia się Dorosły. A Rodzic powie: “Jak się nie zmobilizuję, to nic nie osiągnę”.
W następnych odcinkach opowiemy sobie więcej o poszczególnych stanach, o ich najbardziej charakterystycznych reakcjach i o tym, jak mądrze stosować asertywność i radzić sobie w sytuacjach braku porozumienia.
Sesje coachingowe mogą być wartościową okazją do uświadomienia sobie w jakich stanach prowadzimy nasze dialogi, jak również rozpoczęcia zamiany w tym obszarze. Umiejętność elastycznego korzystania z różnych stanów naszego "Ja" jest bezcenna i świadczy o prawdziwej dojrzałości. To z kolei sprawia, że sztuka asertywności staje się bardzo dojrzała i wznosi się na wyższy poziom.
Zobacz także:
Sztuka Asertywności - Poziom Zaawansowany 2