Asertywność: co to znaczy być asertywnym w pracy. Przykłady. Ćwiczenia
Rozwijanie umiejętności asertywności może przynieść wiele korzyści, nie tylko w sferze naszych relacji. Może być ono bardzo ważne dla naszego osobistego zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia. Wielu z nas może doświadczać trudności związanych z asertywnością, takich jak np. lęk przed odrzuceniem, obawy związane z potencjalnym konfliktem czy negatywnymi reakcjami innych osób, lub troszczenie się w pierwszej kolejności o to, aby nie zranić ważnych dla nas ludzi.
Dlatego też warto dobrze zrozumieć co to jest asertywność, a przede wszystkim poznać różnice w stosunku do agresywności i uległości oraz zaprzyjaźnić się z praktycznymi sposobami rozwijania tej umiejętności. W tym artykule opiszemy kluczowe cechy asertywności oraz podamy praktyczne przykłady zachowań asertywnych, jak również ćwiczenia, które pomagają wyrażać siebie w sposób skuteczny i bez naruszania granic innych osób.
Czym jest asertywność?
Angielskie słowo "assertiveness" pochodzi od łacińskiego imiesłowu "asertus", który oznacza między innymi „ogłaszać, że jest wolny”, „chronić” lub „utrzymywać”.
Termin ten pojawił się po raz pierwszy w latach 60 XX wieku, a za jego autora uważa się psychoterapeutę z RPA, Josepha Wolpe. Sam termin i szersza koncepcja zostały spopularyzowane wśród ogółu społeczeństwa dzięki wydanej w roku 1970 książce autorstwa Roberta Eatinga pt. "Your Perfect Right: A Guide to Asertive Behaviour". Pojęcie to stało się jeszcze bardziej popularne wraz z rozwojem psychologii zachowań społecznych i technik komunikacyjnych.
Wg współczesnej definicji asertywność to umiejętność wyrażania swoich myśli, uczuć, potrzeb i przekonań w sposób otwarty, zdecydowany, ale jednocześnie szanujący prawa i uczucia innych ludzi. To zdolność zachowywania się z szacunkiem zarówno dla siebie, jak i innych osób.
Osoba asertywna jest w stanie wyrazić swoje zdanie w sposób spokojny, jednoznaczny, łatwy do zrozumienia, możliwie najprostszy, a równocześnie bez agresji lub uległości w stosunku do innych osób.
Cechy asertywności
Oto główne elementy, które składają się na umiejętność bycia asertywnym:
Wyrażanie swoich opinii i uczuć w sposób transparenty i zrozumiały,
Bronienie swoich praw i granic bez naruszania praw innych,
Odmawianie innym, kiedy to jest uzasadnione, w sposób uprzejmy i stanowczy,
Akceptowanie krytyki lub komplementów w sposób dojrzały i konstruktywny,
W przypadku konfliktów lub niepowiedzeń, skupianie się na poszukiwaniu rozwiązań, a nie na poszukiwaniu winnych,
Przyjmowanie odpowiedzialności za swoje postępowanie, również za popełnione błędy,
Przyznawanie się do błędów bez poczucia winy.
Osoby asertywne zazwyczaj są w stanie nawiązywać zdrowe i długotrwałe relacje, skutecznie rozwiązywać konflikty i osiągać swoje cele bez naruszania harmonii z otoczeniem.
A teraz przedstwimy zasady asertywności w niezwykłej formie. Shelle Rose Charvet w swojej książce pt. "Words That Change Minds" opisuje model Psów i Kotów w pracy. Jaki to ma związek ze sztuką bycia asertywnym? Czy odpowiada to na pytanie: jak być asertywnym w pracy lub w kontaktach z trudnym klientem?
Zanim przejdziemy do odpowiedzi na te pytania zapraszam do krótkiej historii o asertywnym ... zającu!
Asertywność - przykłady - lew i asertywny zając
"Pewnego dnia król zwierząt, lew, stwierdził, że jest już za stary, aby polować i uganiać się po lesie za zwierzyną. Wydał wobec tego dekret, w którym ogłosił, że od poniedziałku kolejno każdego dnia do zjedzenia zgłoszą się: sarna, jeleń, dzik, itd... aż do końca miesiąca.
Dekret został rozwieszony przez borsuka na drzewach w najważniejszych punktach w lesie, a wśród zwierząt zapanowała panika. Biegały zdezorientowane, radząc się jedno drugiego, co robić. W końcu postanowiły interweniować. Pierwsza do lwa udała sie sarna.
-Widziałam się na liście do zjedzenia - zaczęła nieśmiało, a lew spojrzał na listę.
-Tak - odparł - na poniedziałek, a o co chodzi?
-No ale ... jak to tak... do zjedzenia? - dukała przestraszona.
-A dzieci?
-Dzieci? - lew szukał na liście. - Są przewidziane na środę.
-No ale... jak to? - nie mogła wydusić słowa.
-Słuchaj sarno - zaczął pryncypialnie lew - jak zaczaję się na ciebie, to co, masz jakieś szanse? Nie masz. A nauganiam się po tym lesie jak głupi. Ty się naganiasz, spocisz się, mięso jest potem twarde, szkodzi mi, zgagę mam. To nie ma sensu. Widzisz sama. No, głowa do góry. Do poniedziałku sarno, cześć!
Sarenka spuściła głowę i odeszła.
Wpadł dzik.
-Ty lew - zaczął zadziornie od samego wejścia - co ty się wygłupiasz z tą listą?
-A o co tobie znowu chodzi?
-Ja, twój kumpel, do zjedzenia?
-Tak, niech sprawdzę - lew pochylił się nad listą - na sobotę.
-No co ty? Razem chodziliśmy na imprezy, biegaliśmy za dziewczynami...
Lew mu przerwał: -Słuchaj dziku, ja już jestem w tym wieku, że może jeszcze pamiętam, jak biegałem za dziewczynami, ale już na pewno nie pamiętam, w jakim celu. Rozumiesz!? To nie jest argument. No, to do soboty!
I dzik poszedł.
Sytuacja powtarzała się. Przychodziły różne zwierzęta, przypominały swoje zasługi, powoływały się na koneksje i koligacje, prosiły, straszyły, próbowały przekupić.
W końcu przyszedł zając.
-Cześć lwie! - zaczął zwyczajnie.
-Cześć!
-W lesie mówią, że umieściłeś mnie na swojej liście do zjedzenia.
Lew spojrzał na listę - Tak, na niedzielę.
-Słuchaj, możesz mnie skreślić?
-Ależ oczywiście, nie ma sprawy - powiedział lew i dokonał stosownej korekty."
Bajki chińskie - Zbigniew Królicki
Asertywność - przykłady - model "psów" i "kotów" w pracy wg Shelle Rose Charvet
Dlaczego ten post rozpoczęła akurat bajka o zającu?
Shelle Rose Charvet w swojej bestsellerowej książce pt. "Words That Change Minds" opisuje m.in. model "Psów i Kotów" w pracy.
Zacznijmy od “Kotów”. Są to osoby nastawione na utrzymywanie dobrych relacji z innymi ludźmi. Na tym przede wszystkim im zależy. To stanowi dla nich wartość nadrzędną. Z reguły są to osoby łatwo dostępne. Ton ich głosu faluje w zależności od sytuacji. Język ciała w większości przypadków jest dość żywy.
„Psy” to osoby nastawione na cel, na osiąganie rezultatów, na rozwiązywanie problemów. Dla nich wartością nadrzędną jest skuteczność i fakt, że można na kimś polegać. Postrzegane są jako osoby oschłe, czasami wręcz ostre. Ton ich głosu zwykle nie zmienia się. Język ciała jest raczej oszczędny.
Umówmy się, że bohaterem kolejnej krótkiej historii będzie szef "Pies".
Zobaczmy, co dzieje się, kiedy taki szef chce jak najszybciej uzyskać rozwiązanie problemu, a członek zespołu jest „Kotem”.
„Kot” stawia na relacje z szefem. Sądzi, że im będzie milszy dla szefa, im bardziej dyplomatyczny, tym łatwiej zaskarbi sobie jego względy.
I tu niespodzianka. Nieprawda!
W sytuacji, kiedy mamy za szefa ewidentnego „Psa”, nie starajmy się być mili za wszelką cenę. Zademonstryjmy naszą asertwność i siłę. Bądźmy możliwie konkretni i prezentujmy swoje zdanie.
Takiemu szefowi chodzi o szybkie rozwiązanie problemu – nie o miłą atmosferę. Jeżeli będziemy odpowiadali miękko – uzna nas za osoby słabe. Nie będziemy dla niego równorzędnym, bądź wartym zainteresowania, partnerem.
Szef o takiej charakterystyce lubi też często sprawdzać jak jesteśmy “mocni”. Taka próba sił podnosi mu adrenalinę. Uwielbia tę grę. Dlatego czasami trzeba tę próbę sił wytrzymać i posiłkowac się mądrze wypracowaną sztuką asertywności.
Często po naszej pierwszej stanowczej odpowiedzi szef może zareagować równie mocno. To naprawdę dobry znak. Nie wycofujmy się i zostańmy na jego poziomie. Złym sygnałem bowiem będzie sytuacja, w której szef „Pies” zupełnie zignoruje naszą opinię.
Czego mogą nas nauczyć te historie o asertywności w pracy?
Nie byłbym sobą, gdybym na koniec nie zadał kilku pytań 😊 Bo oczywiście zadaniem powyższych dwóch historii jest zaproszenie do refleksji i popatrzenie na sztukę bycia asertywnym z różnych perspektyw.
Jak otwarcie wyrażasz swoje zdanie? Czy potrafisz to robić w sposób dojrzały?
Jak dobrze dbasz o swoje potrzeby? Jak często zabiegasz o nie "dookoła", zamiast wypowiedzieć je wprost? Jak często "łasisz się"? Jak często "handlujesz"?
Jak często komplikujesz sobie życie nie wypowiadając wprost tego co myślisz, co czujesz, czego potrzebujesz?
Jeśli na sztandarach Twojej firmy są "diversity & inclusion", to z jakiego powodu nie możesz być w pracy autentycznym(ą) sobą?
Jak bardzo jesteś podzielony(a) na "work-self" i "private-self"?
A na marginesie: w obydwu historiach jest podpowiedź jak najlepiej podejść do następnej "wizyty duszpasterskiej" wielkiego szefostwa z centrali Twojej firmy, bądź bardzo ważnych dla Ciebie klientów. Oni odbywają dziesiątki, jeśli nie setki takich spotkań rocznie. I wysłuchują podobnej ilości prezentacji.
Jak sądzisz kogo i dlaczego z takich spotkań zapamiętają?
Coaching może być bardzo pomocny w uświadomieniu sobie swoich własnych preferencji, następnie preferencji osób dla nas ważnych i dzięki temu zrozumieniu źródeł różnic i konfliktów, z którymi się mierzymy. To bardzo pomaga w znalezieniu odpowiedzi na pytanie: jak być asertywnym w pracy? Rozmowa z coachem jest jak spojrzenie w lustro, dobrze oświetlone lustro, które umożliwia nam dostrzeżenie w nas i wokół nas tego, czego nie widzimy na co dzień patrząc tylko do przodu.
Rozwijanie zdrowej asertywności jest niezwykle istotne dla zdrowia psychicznego i poczucia komfortu. Jest ona również ważnym źródłem szacunku do samego siebie. Już niewielkie postępy zrobione w tej dziedzinie bardzo wzmacniają nasze poczucie sprawczości. A to dodaje siły i motywacji do dalszego działania.
Asertywność - ćwiczenia
Czy są ćwiczenia, które pozwalają rozwijać asertywne zachowania na co dzień? Jak najbardziej! W tym miejscu chciałbym podzielić się dwoma technikami, które pozwalają ćwiczyć dojrzałe zachowania w relacjach z innymi ludźmi. Nazwy obydwu tych metod pochodzą z języka angielskiego. Pierwsza z nich to metoda NVC, druga to DEAR MAN.
Technika NVC
NVC to skrót od angielskiego terminu Non-Violent Communication, który w języku polskim określa się jako "Porozumienie Bez Przemocy". Ta metoda została opracowana przez psychologa Marshalla B. Rosenberga i składa się z czterech poniższych pytań, które należy sobie zadawać w trakcie trudnej sytuacji, w szczególności w chwilach, kiedy czujemy, że wzbierają w nas intensywne emocje.
Cztery pytania, które warto sobie zadać w czasie trudnej sytuacji:
Co widzę, co słyszę? (co się realnie dzieje, fakty - nie moje interpretacje)
Co czuję?
Czego najbardziej teraz potrzebuję? (jaka moja ważna potrzeba nie jest w tej chwili zaspokajana)
O co chciał(a)bym teraz poprosić? (również samego / samą siebie)
Technika DEAR MAN
DEAR MAN to skrót od siedmiu elementów, które składają się na uporządkowany proces budowania zachowań asertywnych. Ten proces został opracowany w ramach terapii dialektyczno-behawioralnej (ang. DBT). DBT to odmiana terapii poznawczo-behawioralnej (ang. CBT), a jej autorką jest psycholog Marsha M. Linehan, która wraz ze Stevenem Hayesem w późnych latach osiemdziesiątych zapoczątkowała nurt zwany Trzecią Falą CBT. DEAR MAN to konkretne roki, które możesz podjąć, kiedy znajdziesz się w trudnej sytuacji.
Te kroki wyglądają w sposób następujący:
D – Describe (Opisz). Zacznij od opisania sobie zaistniałej sytuacji w sposób możliwie konkretny i obiektywny, bez osądów oraz interpretacji. Chodzi o fakty.
E – Express (Wyraź). Nazwij swoje uczucia i myśli w związku z daną sytuacją. Skup się na tym, co czujesz i myślisz w kontekście tej sytuacji.
A – Assert (Zakomunikuj, Bądź Asertywny). Jasno zakomunikuj swoje pragnienia, potrzeby lub stanowisko. Wykorzystaj odpowiednie słowa, aby sprecyzować to, czego oczekujesz lub czego potrzebujesz lub na co się nie zgadzasz.
R – Reinforce (Wzmocnij). Podkreśl korzyści lub pozytywne aspekty wynikające z tego, co proponujesz lub o co prosisz. Pokaż, że to, o co prosisz lub to, na co się nie zgadzasz ma swoją wartość lub przyniesie korzyści.
M – Mindful (Bądź uważny). Pozostań skupiony na obecnej chwili. Niech Twoja komunikacja będzie uważna i koncentrująca się na aktualnej rozmowie.
A – Appear confident (Sprawiaj wrażenie pewności siebie). Dotyczy to zarówno Twoich słów, jak i języka ciała i Twojej komunikacji niewerbalnej. To pomaga w podkreśleniu Twojej wiarygodności.
N – Negotiate (Negocjuj). W przypadku trwającej różnicy zdań, bądź otwarty na negocjacje i poszukiwanie kompromisów.
Metoda DEAR MAN może być szczególnie przydatna we wcześniejszym dobrym przygotowaniu się do sytuacji, które dopiero mają nastąpić. Np. do trudnych rozmów, które mają dotyczyć ważnych dla Ciebie spraw, a jednocześnie mogą wiązać się oporem lub niezrozumieniem drugiej strony lub wręcz konfliktem. Takich sytuacji jest stosunkowo dużo w środowisku pracy i często dotyczą one relacji pracownik - przełożony.
Zobacz także:
Sztuka Bycia Asertywnym - Poziom Zaawansowany 1
Toksyczny szef, pracownik - jak sobie radzić
Toksyczna produktywność. Czy bierzesz w niej udział?
Poczucie własnej wartości - ile jesteś wart sam dla siebie?
Jak patrzysz na ten świat? Coaching "Diversity and Inclusion"
Rzeczy nie zawsze są takie, jakimi się nam wydają
Przypowieść o Mistrzu i dzwonie
Przypowieść o puszczaniu latawca
Opowieść o tym jak wyglądają niebo i piekło
Dlaczego warto być sobą - o szukaniu następcy
Mistrz i pełny dzban - o tym, co ważne w życiu
Mądre, krótkie cytaty po angielsku o życiu, optymistyczne - dopasowane do zdjęć