Różne Rodzaje Coachingu.
Poznaj Kryteria Podziału i Role Coacha
Zanim przejdziemy do opisu różnych rodzajów coachingu, chciałbym najpierw poświęcić kilka słów Tobie, mnie i każdej innej osobie, która z dowolnej formy wsparcia rozwoju osobistego korzystała lub będzie korzystać.
Próba "sklasyfikowania" tak wielowymiarowej istoty, jaką jest człowiek jest moim zdaniem z definicji skazana na porażkę. Dlaczego o tym piszę? Ponieważ zawsze, w każdej pracy rozwojowej, w centrum jest człowiek. Człowiek ze swoją historią, doświadczeniami, osobowością, wiedzą, przekonaniami, emocjami, wierzeniami, indywidualnym otoczeniem i splotem tym wszystkich elementów.
Moim zdaniem trudno jest więc podzielić takiego człowieka na oddzielne, nie zachodzące na siebie "kawałki", np. "work-self" oraz "life-self" (lub private-self). A prowadząc dowolny rodzaj coachingu nie sposób o tym zapomnieć, gdyż często (o ile nie zawsze), życie zawodowe Klienta wpływa na życie prywatne i odwrotnie. A np. nieuświadomione przekonania mogą być powodem specyficznych reakcji emocjonalnych nie tylko w pracy.
Z drugiej strony jako ludzie jesteśmy wyposażeni w taki, a nie inny aparat poznawczy (tzn. w szczególności zmysły, mózg i umysł) i dobrze czujemy się, kiedy możemy coś uporządkować i "sklasyfikować", aby zacząć to rozumieć i rozpoznawać w otaczającej nas rzeczywistości. Pokażę więc listę rodzajów coachingu biorącą pod uwagę możliwie precyzyjne kryteria podziału. Chciałbym też uwrażliwić Cię na jakość informacji dostępnej na ten temat na różnych portalach coachingowych. Zwłaszcza na publikacje amerykańskie, które lubują się w sformułowaniach typu "10 ultimate types of coaching revealed".
Logika jaką przyjąłem, to najpierw kryteria podziału dla poszczególnych rodzajów coachingu, a następnie konsekwentne przypisywanie poszczególnych aktywności rozwojowych do danego rodzaju. Postaram się też możliwie precyzyjnie zdefiniować rozumienie przyjętych kryteriów.
Pisząc o rodzajach coachingu warto też pamiętać, że samo słowo kluczowe "coaching" pochodzi z j. angielskiego i nie zawsze w j. polskim mamy dobre, jednoznaczne odpowiedniki. Np. Life Coaching może być określany jako Coaching Osobisty lub Życiowy. A terminy takie jak Executive Coaching lub First Time Manager Coaching trudno jest zgrabnie i jednoznacznie przetłumaczyć na j. polski. I dlatego czasem warto pozostać przy oryginalnych angielskich terminach określających rodzaj wybranej pracy coachingowej.
Rodzaje Coachingu - Poznajmy Najpierw Kryteria Podziału
A zatem, główne kryteria podziału rodzajów coachingu będą następujące:
-
Coaching Indywidualny vs. Coaching Zespołowy
-
Coaching Branżowy (np. Coaching Sportowy) vs. Coaching Biznesowy vs. Life Coaching
-
Coaching Osób Dorosłych vs. Coaching Adolescentów
Każda z tych metod pracy może być równie skutecznie prowadzona w formie spotkań osobistych, jak i rozmów online. Doświadczenia pandemii Covid-19 i przeprowadzone w jej wyniku badania potwierdziły, że praca coacha nie traci na swej efektywności w trybie zdalnym.
Coaching Indywidualny
Najprostsze do zdefiniowania kryterium podziału dla rodzajów coachingu. To po prostu relacja, w której jeden Coach pracuje indywidualnie z jedną osobą.
Coaching Zespołowy
To rodzaj coachingu, w którym Coach (a czasami para Coachów) pracuje z grupami i zespołami. Ta forma wspierania rozwoju zawodowego może pełnić różne funkcje w zależności od wybranego dla zespołu celu. Może to być rozwijanie konkretnych umiejętności i kompetencji (np. komunikacji i relacji z innymi, aktywnego słuchania, przekazywania informacji zwrotnej, asertywności, radzenia sobie ze stresem itp.) i mogą to być też inne cele wyznaczone przez szefa zespołu - wszystko zależy od kontekstu biznesowego i aktualnych potrzeb. Generalnie w tym obszarze możemy rozróżnić następujące rodzaje coachingu: praca zespołowa, jednostka w zespole lub jednostka na tle zespołu.
Coaching Zespołowy Podstawowy
Zespół pracuje nad wspólnie ustalonym celem lub zadaniem, które dotyczy zespołu jako całości. Zwykle jest to rozwijanie umiejętności wskazanych przez szefa zespołu. Sam lider zespołu może, ale nie musi uczestniczyć w takim rodzaju coachingu.
Przykładowe techniki pracy w takim team coachingu są następujące:
-
Informacje zwrotne,
-
Indywidualne uczenie się poprzez doświadczenie, eksperymentowanie, porównywanie,
-
Sesje myślenia kreatywnego (np. tzw. brainstorming),
-
Wymiana doświadczeń i aktywne wyciąganie wniosków, również z błędów własnych i cudzych,
-
Wspólne tworzenie list dobrych praktyk.
Coaching Zespołowy - Jednostki w Grupie
Członkowie zespołu pracują w grupie na rzecz siebie oraz grupy jako całości. Analizowany jest temat lub problem uniwersalny lub taki, który można zuniwersalizować (np. nowy projekt biznesowy nałożony na zespół). W tej formie coachingu wszyscy pełnią takie same role w grupie, tzn. każdy z uczestników ma równe i pełne prawa do zabierania głosu. Istotnym elementem jest to, że wszyscy uczestnicy chcą pracować w tak dobranej grupie.
Przykładowe aktywności, które mają miejsce w czasie sesji coachingowej są następujące:
-
Zadawanie trafnych pytań,
-
Odpowiadanie na pytania zadawane zarówno przez Coacha jak i innych uczestników grupy,
-
Udzielanie sobie feedbacku,
-
Dbanie przez Coacha o to, aby każdy uczestnik zabierał głos w każdej kluczowej sprawie,
-
Podsumowanie, ustalenie wniosków oraz ich zapisanie.
Przykładem metody stosowanej w Polsce jest Action Learning
Coaching Grupowy - Jednostka na tle Grupy
W tej wersji to jednostka pracuje ze swoim dylematem, tematem lub celem. Ale grupa uczestniczy jako tło udzielając równocześnie aktywnego feedbacku.
Tak więc grupa działa jako "zbiorowy coach" dla dobra jednostki i robi to np. poprzez:
-
Odgrywanie scenek i udział w praktycznych ćwiczeniach,
-
Aktywną obecność,
-
Wymianę doświadczeń.
Wynikiem takiej pracy na tle grupy jest z jednej stony rozwój jednostki oraz zyskanie poczucia wsparcia grupy, a z drugiej, niejako przy okazji, korzyści odniesione przez wszystkich członków grupy (dzięki współuczestnictwu, wymianie doświadczeń i samo-refleksji).
Coaching Branżowy
Ciekaw jestem, czy wiesz, że coaching, to proces, który wywodzi się ze świata sportu (pisałem o tym szeroko w dedykowanym artykule Historia Coachingu). Koncepcje o nazwie "The Inner Game" wymyślił Tim Gallwey i w pierwszej kolejności zastosował do współpracy z tenisistami. Jej skuteczność została szybko zauważona i rozpoczął się trwający do dziś proces rozwijania różnych modeli coachingowych, jak również wykorzystywania tej koncepcji w innych niż sport sferach życia.
Tak więc w przypadku coachingu branżowego koncentrujemy się na potrzebach szczególnej grupy zawodowej i w związku z tym możemy wyróżnić coaching sprzedaży, coaching dla sportowców, prawników (jest taki!), nauczycieli, lekarzy, expatów lub np. prywatnych mikro-przedsiębiorców. Wsparcie rozwoju osobistego i zawodowego osób prowadzących lub budujących swoje biznesy jest też często nazywane coachingiem biznesowym.
Coaching Biznesowy
Z kolei za ojca business coachingu uważa się Sir John'a Whitmore (również o nim pisałem obszernie w dedykowanym artykule pt. Sir John Whitmore).
Na potrzeby naszego podziału, Coaching Biznesowy będziemy rozumieć jako wsparcie rozwojowe dotyczące ról, jakie przyjmujemy w pracy.
I w związku z tym możemy wyróżnić podane poniżej rodzaje pracy coacha z klientem.
Executive Coaching
To praca z tzw. "top managementem", dyrektorami, członkami zarządów, prezesami i właścicielami firm. Tutaj wsparcie koncentruje się głównie na zarządzaniu strategicznym oraz wyzwaniach psychologiczno-społecznych związanych z presją stanowiska i jego odpowiedzialnością. To często praca z "samotnością lidera będącego na topie".
Coaching Menedżerski lub Leadership Coaching
Ten rodzaj coachingu kierowany jest do dyrektorów, menedżerów, kierowników, liderów – słowem wszystkich osób, które zawodowo pełnią rolę kierowniczą. Obszar działania coachingu menedżerskiego jest bardzo szeroki, gdyż ze swej natury obejmuje pełen zakres działań lidera zespołu. najczęściej skupia się na podniesieniu kompetencji menedżerskich, co ma skutkować podniesieniem efektywności i wyników całego biznesu.
Ale taka współpraca może również dotyczyć ograniczających przekonań i wartości osobistych. Dobry Coach pomaga Klientowi w bardzo szerokim spektrum i poprzez wspólnie uzgodnione cele i metody pracy. Generalnie zakres tematyczny pracy jest dostosowany do indywidualnych potrzeb Klienta. Nierzadko jest to długoterminowy i głęboki proces, który nie tylko pomaga osiągnąć konkretne cele, ale jest również transformacją lidera jako człowieka. I to jet właśnie piękne w coachingu!
First Time Manager Coaching
Awans z poziomu samodzielnego specjalisty na lidera zespołu to wg wielu najtrudniejsza zmiana w profesjonalnej karierze. Coaching dla osób, które pierwszy raz w swoim życiu zostały awansowane na stanowisko kierownicze to niezwykle cenne wsparcie.
Coaching Kariery, inaczej Career Coaching
Tu z kolei mówimy o wsparciu dla osoby, która chce wybrać lub zaplanować swoją karierę zawodową. Ten rodzaj coachingu to często pomoc dla osób, które "utknęły" w swojej pracy. Lub dla takich, które poszukują uświadomienia sobie swoich mocnych stron oraz talentów i w związku z tym adekwatnego wyboru profesji, która przyniesie im poczucie spełnienia i rozwoju zawodowego.
W tym miejscu nie mogę się oprzeć jednej dygresji: osoby, które oferują wsparcie przy napisaniu CV oraz pomoc w przygotowaniu się do job interview również nazywają siebie Coachami Kariery. Ja nie mogę się z tym zgodzić.
High Potential Coaching lub Talent Coaching
W środowisku dużych korporacji coraz częściej projektuje i prowadzi się dedykowane programy rozwojowe dla pracowników, których uznaje się za osoby z wysokim potencjałem rozwojowym. Dotyczy to w szczególności stanowisk kierowniczych na różnych poziomach. W zestawie różnorodnych aktywności rozwojowych pojawia się również indywidualny coaching (lub mentoring biznesowy) oferowany takim "talentom". Jego celem jest maksymalizacja i przyśpieszenie realizacji potencjału, którym, wg oceniających, dana osoba dysponuje. I jak najlepsze wykorzystanie tego potencjału z korzyścią dla firmy. Często więc ten rodzaj coachingu jest de facto mieszanką innych, wspomnianych wyżej rodzajów wsparcia: Coachingu Przywództwa i Coachingu Kariery.
Life Coaching lub inaczej Coaching Osobisty
Life Coaching polega na wsparciu człowieka w różnych rolach życiowych, które pełni on poza pracą. W przypadku tego rodzaju coachingu można również stwierdzić, że jest to dopasowane do potrzeb Klienta wsparcie zmiany życiowej. Bo jego potrzeba pojawia się z reguły w przypadku większych zmian, trudności lub kryzysów. Przykładami takich sytuacji mogą być: radykalna zmiana miejsca pracy (np. poprzez wyjazd zagraniczny), przejście do nowego etapu w życiu (np. rodzicielstwo), potrzeba rozwinięcia umiejętności budowania satysfakcjonujących relacji z bliskimi (na skutek poważnych konfliktów w rodzinie), trudności z balansem w życiu. Taki coaching zmian określany jest również terminem Coaching Życiowy.
Dla porządku wymienię przykładowe odmiany Life Coachingu, z którymi można się spotkać:
-
Relacji i Komunikacji Międzyludzkiej,
-
dla Kobiet,
-
dla Mężczyzn,
-
Coaching Rodzicielski.
W świecie zachodnim spotkamy się również z takimi formami wsparcia, jak: Finance Coach, Wellbeing Coach, Wellness Coach, czy Spiritual Coach, a nawet Dating Coach. I zanim podejmiemy taką współpracę, bardzo zachęcałbym do sprawdzenia doświadczenia, wiarygodności i skuteczności danego specjalisty.
Coaching Rodzicielski
W sposób szczególny chciałbym wyróżnić tę formę wsparcia, która pomaga klientowi radzić sobie z wyzwaniami bycia mamą lub tatą. To wielkie wyzwania, a nikt nie przygotowuje nas do tej jakże ważnej roli życiowej. Ta odmiana coachingu nie jest jeszcze rozpowszechniona w Polsce, ale cieszy się dużym uznaniem i popularnością w krajach Europy Zachodniej, w szczególności w Wielkiej Brytanii.
Coaching Adolescentów
Adolescent, to osoba, która nie osiągnęła jeszcze pełnoletniości. Coraz częściej możemy spotkać inicjatywy, których celem jest niesienie pomocy nastolatkom w różnych praktycznych aspektach. Mnie osobiście ta idea bardzo się podoba. A gdyby generalnie system edukacji na świecie poszedł w tę stronę i w praktyczny sposób przygotowywał młodzież do życia - byłbym bardzo szczęśliwy.
Czym się kierować przy wyborze coacha? Komu powierzyć wspieranie swojego rozwoju osobistego? Czy to działa online?
Zbliżamy się powoli do końca naszego opracowania. Zakładam, że jeśli znalazłeś się na tej stronie, to już wiesz czym jest coaching. Jeśli jednak nie - zapraszam do odwiedzenia specjalnej strony pt. coaching i mentoring, na której znajdziesz wyczerpujące informacje na ten temat.
Zachęcam Cię również do odwiedzenia kolejnego miejsca na naszym portalu coachingowym.
To kompleksowe opracowanie jest bardzo pomocne dla osób, które szukają odpowiedzi na pytanie "Jak wybrać coacha?". Zobacz więcej szczegółów i oceń sam.
Ostatnia dygresja - jak to w końcu jest z tym zawodowym coachingiem?
Na koniec chcę się podzielić się jedną refleksją. Wokół Coachingu jest dużo zamieszania. Możemy spotkać zarówno wiele nadużyć tej cennej formy wsparcia rozwoju człowieka, jak również wiele niezasłużonych, krańcowo negatywnych opinii, które w całości deprecjonują lub wręcz potępiają pracę Coacha z Klientem.
Jak mówi mądre powiedzenie "Knowledge makes everything simple". Zachęcam więc do podjęcia wysiłku i zapoznania się z różnymi źródłami informacji, porównania ich i wyciągnięcia własnych wniosków.
I tak jak do dziś w dziedzinie życia społecznego nie wymyślono nic lepszego, niż demokracja, tak też w dziedzinie przedsiębiorczości nie mamy nic lepszego, niż wolny rynek. Wolny rynek daje każdemu ogromne możliwości. Ale nie każdy potrafi łączyć wolność z odpowiedzialnością.
Historia pokazuje, jak różnymi ścieżkami idą ludzie dostrzegający w nowościach okazje dla siebie. Ponadto nasz świat zmienia się w coraz szybszym tempie i staje się coraz bardziej złożony. Wszak sam Internet przynosi demokratyzację życia, nieprawdaż? Pojęcie "coach" pojawia się już w dziedzinie zarządzania projektami. Wygląda na to, że np. rola SCRUM Coach zagościła w świecie biznesowym na dobre. A metodologia Agile Project Management rozwinęła się tak bardzo, że prowadzone tu są osobne certyfikacje.
Mam więc ogromną prośbę. Zanim osądzisz lub w zawrotnym tempie dzisiejszego świata przyporządkujesz czemuś szybko jakąś etykietkę, zanim uznasz co coaching wspiera, a co nie, podejmij najpierw wysiłek, aby przeszukać różne portale coachingowe, zebrać i zweryfikować informacje, a potem zrozumieć. Zwłaszcza w tak istotnym obszarze, jakim jest Twój rozwój i jego wsparcie.