Rodzaje Coachingu.
Kryteria Podziału. Różnice.

Zanim przejdziemy do opisu różnych rodzajów coachingu, chciałbym najpierw poświęcić kilka słów Tobie, mnie i każdej innej osobie, która z dowolnego rodzaju coachingu korzystała lub będzie korzystać.

Próba "sklasyfikowania" tak wielowymiarowej istoty, jaką jest człowiek jest moim zdaniem z definicji skazana na porażkę. Dlaczego o tym piszę? Ponieważ zawsze, w każdej pracy rozwojowej, w centrum jest człowiek. Człowiek ze swoją historią, doświadczeniami, osobowością, wiedzą, przekonaniami, emocjami, wierzeniami, indywidualnym otoczeniem i splotem tym wszystkich elementów.

Moim zdaniem trudno jest więc podzielić takiego człowieka na oddzielne, nie zachodzące na siebie "kawałki", np. "work-self" oraz "life-self" (lub private-self). A prowadząc dowolny rodzaj coachingu nie sposób o tym zapomnieć, gdyż często (o ile nie zawsze), życie zawodowe wpływa na życie prywatne i odwrotnie. A np. nieuświadomione przekonania mogą być powodem specyficznych reakcji emocjonalnych nie tylko w pracy.

Z drugiej strony jako ludzie jesteśmy wyposażeni w taki, a nie inny aparat poznawczy (tzn. w szczególności zmysły, mózg i umysł) i dobrze czujemy się, kiedy możemy coś uporządkować i "sklasyfikować", aby zacząć to rozumieć i rozpoznawać w otaczającej nas rzeczywistości. Pokażę więc listę rodzajów coachingu biorącą pod uwagę możliwie precyzyjne kryteria podziału. Chciałbym też uwrażliwić Cię na jakość informacji dostępnej na ten temat na różnych portalach coachingowych. Zwłaszcza na publikacje amerykańskie, które lubują się w sformułowaniach typu "10 ultimate types of coaching revealed" lub "15 types of coaching inside out".

Logika jaką przyjąłem, to najpierw kryteria podziału dla poszczególnych rodzajów coachingu, a następnie konsekwentne przypisywanie poszczególnych aktywności rozwojowych do danego rodzaju. Postaram się też możliwie precyzyjnie zdefiniować rozumienie przyjętych kryteriów.

Pisząc o rodzajach coachingu warto też pamiętać, że samo słowo kluczowe "coaching" pochodzi z j. angielskiego i nie zawsze w j. polskim mamy dobre, jednoznaczne odpowiedniki. Np. Life Coaching może być określany jako Coaching Osobisty lub Coaching Życiowy. A terminy takie jak Executive Coaching lub First Time Manager Coaching trudno jest zgrabnie i jednoznacznie przetłumaczyć na j. polski. I dlatego czasem warto pozostać przy oryginalnych angielskich terminach określających rodzaj danego coachingu.

A zatem, główne kryteria podziału rodzajów coachingu będą następujące:

Coaching Indywidualny vs. Coaching Zespołowy
Coaching Branżowy (np. Coaching Sportowy) vs. Coaching Biznesowy vs. Life Coaching
Coaching Osób Dorosłych vs. Coaching Adolescentów

Rodzaje Coachingu - Coaching Indywidualny

Najprostsze do zdefiniowania kryterium podziału dla rodzajów coachingu. To po prostu relacja, w której jeden Coach pracuje indywidualnie z jedną osobą.

Rodzaje Coachingu - Coaching Zespołowy

To rodzaj coachingu, w którym Coach (a czasami para Coachów) pracuje z zespołem, grupą. Coaching zespołowy może pełnić różne funkcje w zależności od wybranego dla zespołu celu. Dlatego też w obszarze coachingu zespołowego możemy rozróżnić następujące rodzaje coachingu zespołowego: praca zespołowa, jednostka w zespole lub jednostka na tle zespołu.

Coaching Zespołowy (podstawowy)

Zespół pracuje nad wspólnie ustalonym celem lub zadaniem, które dotyczy zespołu jako całości lub potrzeb zdefiniowanych przez lidera zespołu. Lider zespołu może, ale nie musi uczestniczyć w takim rodzaju coachingu.

Przykładowe techniki pracy w takim coachingu zespołowym są następujące:

Informacje zwrotne
Indywidualne uczenie się poprzez doświadczenie, eksperymentowanie, porównywanie
Sesje myślenia kreatywnego (np. tzw. brainstorming)
Wymiana doświadczeń i aktywne wyciąganie wniosków, również z błędów własnych i cudzych
Wspólne tworzenie list dobrych praktyk

Coaching Zespołowy - Jednostki w Grupie

Członkowie zespołu pracują w grupie na rzecz siebie oraz grupy jako całości. Analizowany jest temat lub problem uniwersalny lub taki, który można zuniwersalizować (np. nowy projekt biznesowy nałożony na zespół). W tym rodzaju coachingu wszyscy pełnią takie same role w grupie, tzn. każdy z uczestników ma równe i pełne prawa do zabierania głosu.

Przykładowe aktywności w czasie takiej sesji coachingu zespołowego są następujące:

Odpowiadanie na pytania zadawane zarówno przez Coacha jak i innych uczestników grupy
Udzielanie sobie feedbacku
Dbanie przez Coacha o to, aby każdy uczestnik zabierał głos w każdej kluczowej sprawie
Podsumowanie, ustalenie wniosków oraz ich zapisanie

Przykładem metody stosowanej często w Polsce jest Action Learning

Coaching Zespołowy - Jednostka na tle Grupy

W tej wersji coachingu zespołowego jednostka pracuje ze swoim dylematem, tematem lub celem. Ale grupa uczestniczy jako tło udzielając równocześnie aktywnego feedbacku.

Tak więc grupa działa jako "zbiorowy coach" dla dobra jednostki i robi to np. poprzez:

Odgrywanie ról i udział w praktycznych ćwiczeniach
Aktywną obecność
Wymianę doświadczeń

Wynikiem coachingu zespołowego na tle grupy jest z jednej stony rozwój jednostki oraz zyskanie poczucia wsparcia grupy, a z drugiej, niejako przy okazji, korzyści odniesione przez wszystkich członków grupy (dzięki współuczestnictwu, wymianie doświadczeń i samo-refleksji).

Rodzaje Coachingu - Coaching Branżowy

Ciekaw jestem, czy wiesz, że dzisiejszy Coaching wywodzi się ze świata sportu (pisałem o tym szeroko w dedykowanym artykule Historia Coachingu). Koncepcja została wymyślona przez Tim'a Gallwey i w pierwszej kolejności zastosowana do współpracy z tenisistami. Jej skuteczność została szybko zauważona i rozpoczął się trwający do dziś proces rozwijania różnych modeli, jak również wykorzystywania tej koncepcji w innych niż sport sferach życia.

Tak więc poprzez coaching branżowy rozumiemy skoncentrowanie się na potrzebach szczególnej grupy zawodowej, np. coaching dla sportowców, prawników (jest taki!), nauczycieli, lekarzy, lub np. prywatnych mikro-przedsiębiorców. Coaching dla osób prowadzących lub budujących swoje biznesy jest też często nazywany coachingiem biznesowym.

Rodzaje Coachingu - Coaching Biznesowy

Z kolei za ojca coachingu biznesowego uważa się Sir John'a Whitmore (również o nim pisałem obszernie w dedykowanym artykule: Sir John Whitmore - ojciec coachingu biznesowego). Na potrzeby naszego podziału, Coaching Biznesowy będziemy rozumieć jako wsparcie rozwojowe dotyczące ról, jakie przyjmujemy w pracy.

I w związku z tym możemy wyróżnić podane poniżej rodzaje Coachingu Biznesowego.

Executive Coaching

To praca z tzw. "top managementem", dyrektorami, członkami zarządów, prezesami i właścicielami firm. Tutaj wsparcie koncentruje się głównie na zarządzaniu strategicznym oraz wyzwaniach psychologiczno-społecznych związanych z presją stanowiska i jego odpowiedzialnością. To często praca z "samotnością lidera będącego na topie".

Coaching Menedżerski lub Coaching Przywództwa

Ten rodzaj coachingu to wsparcie dla dyrektorów, menedżerów, kierowników, liderów – słowem wszystkich osób, które zawodowo pełnią rolę kierowniczą. Obszar działania coachingu menedżerskiego jest bardzo szeroki, gdyż ze swej natury obejmuje pełen zakres działań lidera zespołu.

First Time Manager Coaching

Awans z roli samodzielnego specjalisty na lidera zespołu to wg wielu najtrudniejsza zmiana w profesjonalnej karierze. Ten rodzaj coachingu to szczególne wsparcie dla osób, które pierwszy raz w swoim życiu zostały awansowane na stanowisko kierownicze.

Coaching Kariery lub Career Coaching

Tu z kolei mówimy o wsparciu dla osoby, która chce wybrać lub zaplanować swoją karierę zawodową. Ten rodzaj coachingu to często pomoc dla osób, które "utknęły" w swojej pracy. Lub dla takich, które poszukują uświadomienia sobie swoich mocnych stron oraz talentów i w związku z tym adekwatnego wyboru profesji, która przyniesie im poczucie spełnienia zawodowego.

W tym miejscu nie mogę się oprzeć jednej dygresji: osoby, które oferują wsparcie przy napisaniu CV oraz pomoc w przygotowaniu się do job interview również nazywają siebie Coachami Kariery. Ja nie mogę się z tym zgodzić.

High Potential Coaching lub Talent Coaching

W środowisku dużych korporacji coraz częściej projektuje i prowadzi się dedykowane programy rozwojowe dla pracowników, których uznaje się za osoby z wysokim potencjałem rozwojowym. Dotyczy to w szczególności stanowisk kierowniczych na różnych poziomach. W zestawie różnorodnych aktywności rozwojowych pojawia się również indywidualny coaching (lub mentoring) oferowany takim "talentom". Jego celem jest maksymalizacja i przyśpieszenie realizacji potencjału, którym, wg oceniających, dana osoba dysponuje. I jak najlepsze wykorzystanie tego potencjału z korzyścią dla firmy. Często więc ten rodzaj coachingu jest de facto mieszanką innych, wspomnianych wyżej rodzajów coachingu: Coachingu Przywództwa i Coachingu Kariery.

Rodzaje Coachingu - Life Coaching lub inaczej Coaching Osobisty

Poprzez Life Coaching będziemy rozumieć wsparcie człowieka w różnych rolach życiowych, które pełni on poza pracą. W przypadku tego rodzaju coachingu można również stwierdzić, że jest to coaching zmiany życiowej, bo jego potrzeba pojawia się z reguły w przypadku większych zmian, trudności lub kryzysów. Przykładami takich sytuacji mogą być: radykalna zmiana miejsca pracy (np. poprzez wyjazd zagraniczny), przejście do nowego etapu w życiu w związku z nową rolą (np. rodzicielstwo), potrzeba rozwinięcia umiejętności budowania satysfakcjonujących relacji z bliskimi (na skutek poważnych konfliktów w rodzinie). W związku z tym taki coaching określany jest również terminem Coaching Życiowy.

Dla porządku więc wymienię rodzaje Life Coachingu, z którymi można się spotkać:

Coaching Relacji i Komunikacji Międzyludzkiej
Coaching Rodzicielski
Coaching dla Kobiet
Coaching dla Mężczyzn

W świecie zachodnim spotkamy się również z takimi formami, jak: Finance Coaching, Wellbeing Coaching, Wellness Coaching, czy Spiritual Coaching, a nawet Dating Coach. I zanim podejmiemy taką współpracę, bardzo zachęcałbym do sprawdzenia doświadczenia, wiarygodności i skuteczności danego coacha.

Rodzaje Coachingu - Coaching Adolescentów

Adolescent, to osoba, która nie osiągnęła jeszcze pełnoletniości. Coraz częściej możemy spotkać inicjatywy, których celem jest wspieranie nastolatków w różnych praktycznych aspektach. Mnie osobiście ta idea bardzo się podoba. A gdyby generalnie system edukacji na świecie poszedł w tę stronę i w praktyczny sposób przygotowywał młodzież do życia - byłbym bardzo szczęśliwy.

Ostatnia dygresja nt. rodzajów coachingu - jak to w końcu jest z tym coachingiem?

Na koniec chcę się podzielić się jedną refleksją. Wokół Coachingu jest dużo zamieszania. Możemy spotkać zarówno wiele nadużyć tej cennej formy wspierania rozwoju człowieka, jak również wiele niezasłużonych, krańcowo negatywnych opinii, które w całości deprecjonują lub wręcz potępiają rolę Coacha.

Jak mówi mądre powiedzenie "Knowledge makes everything simple". Zachęcam więc do podjęcia wysiłku i zapoznania się z różnymi źródłami informacji, porównania ich i wyciągnięcia własnych wniosków.

I tak jak do dziś w dziedzinie życia społecznego nie wymyślono nic lepszego, niż demokracja, tak też w dziedzinie przedsiębiorczości nie mamy nic lepszego, niż wolny rynek. Wolny rynek daje każdemu ogromne możliwości. Ale nie każdy potrafi łączyć wolność z odpowiedzialnością.

Sama historia coachingu pokazuje, jak różnymi ścieżkami idą ludzie dostrzegający w nowościach okazje dla siebie. Ponadto nasz świat zmienia się w coraz szybszym tempie i staje się coraz bardziej złożony. Wszak sam Internet przynosi demokratyzację życia, nieprawdaż? Pojęcie "coach" pojawia się już w dziedzinie zarządzania projektami. Wygląda na to, że np. rola SCRUM Coach zagościła w świecie biznesowym na dobre. A metodologia Agile Project Management rozwinęła się tak bardzo, że prowadzone tu są osobne certyfikacje.

Mam więc ogromną prośbę. Zanim osądzisz lub w zawrotnym tempie dzisiejszego świata przyporządkujesz czemuś szybko jakąś etykietkę, podejmij najpierw wysiłek aby przeszukać różne portale coachingowe, zebrać i zweryfikować informacje, a potem zrozumieć. Zwłaszcza w tak istotnym obszarze, jakim jest Twój rozwój i jego wsparcie.

Rodzaje Coachingu - Empowerment Coaching Kraków

Rodzaje Coachingu. Kryteria Podziału. Różnice.