Coaching, a Mentoring - Różnice i Podobieństwa
Spróbujmy na tej stronie rozprawić się z następującymi pytaniami:
1. Co to jest coaching, a co to jest mentoring?
2. Jaka jest różnica między coachingiem, a mentoringiem?
3. Jakie są podobieństwa pomiędzy coachingiem, a mentoringiem?
4. Kiedy skorzystać z pomocy coacha, a kiedy skorzystać z pomocy mentora?
Przedstawię tutaj definicję coachingu oraz mentoringu wiodących organizacji, zrzeszających zarówno zawodowych coachów, jak i mentorów. Podzielę się także moim rozumieniem obydwu metod wynikającym z wieloletniej pracy w rolach zarówno coacha, jak i mentora. Pokażę kluczowe różnice pomiędzy coachingiem, a mentoringiem, dodając do tego również porównanie z innymi metodami wsparcia i rozwoju osobistego, np. terapią lub doradztwem czy treningiem.
Mam nadzieję, że dzięki temu porównanie coaching vs. mentoring stanie się możliwie jasne.
Coaching i mentoring - definicja
Jak zawsze zaczniemy od definicji coachingu i mentoringu. Przytoczymy tu definicje podane przez dwie największe światowe organizacje zrzeszające zawodowych coachów i mentorów.
Opowiemy też skąd pochodzi słowo "coach" i skąd pohodzi słowo "mentor". Postaramy się również możliwie dokładnie wyjaśnić istotę każdej z tych ról, a następnie skupimy się na pokazaniu różnic pomiędzy Coachem, a Mentorem.
Definicja Coachingu wg International Coach Federation (ICF)
"Coaching jest metodą pozwalającą w sposób efektywny wytyczyć i osiągnąć ważne cele, podnieść satysfakcję z życia zawodowego i prywatnego, stać się bardziej świadomym liderem, managerem, czy rodzicem. W pełni wykorzystuje potencjał, kompetencje i umiejętności klienta. Identyfikuje trudności. Przygotowuje do ich pokonania.
Często przekłada się na motywację i większą determinację w działaniu. ICF definiuje coaching jako towarzyszenie klientowi w kreatywnym procesie, który skłania do myślenia i inspiruje do maksymalizacji zawodowego i osobistego potencjału”
Najnowsza definicja Mentoringu wg European Mentoring and Coaching Council (EMCC) - listopad 2021
"Mentoring to relacja poznawcza, obejmująca dzielenie się umiejętnościami, wiedzą i ekspertyzą pomiędzy mentorem a mentee poprzez rozmowy rozwojowe, dzielenie się doświadczeniem i modelowanie ról".
Kto to jest Coach? Kto to jest Mentor? Definicja pojęć
Słowo "mentor" wywodzi się z języka greckiego i oznacza dosłownie "myśliciela". Mityczny Mentor był przyjacielem Odyseusza, któremu król przed odpłynięciem na Wojnę Trojańską powierzył opiekę nad synem Telemachem. Mentor to ktoś oferujący wiedzę, doświadczenie lub mądrość osobie szczególnie tego potrzebującej.
Coach (z ang. coach – osobisty trener), to osoba, która pomaga swojemu klientowi odkryć właściwą drogę do celu, używając do tego swoich umiejętności, technik, narzędzi, jak również innych osób, z których klient może skorzystać. Praca coacha oparta jest na partnerskiej relacji i wzajemnym zaufaniu.
Istota roli Coacha oraz Mentora - moje rozumienie
Mentor to osoba, która była już w miejscu, w którym teraz jest Mentee.
W związku z tym od Mentora wymaga się przede wszystkim bardzo dobrych umiejętności przekazywania wiedzy i dzielenia się doświadczeniem.
Coach wie, że nic nie wie.
Przez to krótkie zdanie rozumiem relację, w której Coach nie musi mieć doświadczenia z dziedziny, nad którą pracuje z Coachee. Ale przede wszystkim oznacza to, że Coach nie ocenia, nie wartościuje, nie mówi Coachee, które rozwiązanie jest najlepsze. Zadaniem Coacha jest poszerzenie świadomości Coachee i doprowadzenie Coachee do znalezienia najlepszych dla siebie odpowiedzi.
Pierwszym dobrym pokazaniem różnicy między Coachem, a Mentorem będzie ta grafika
źródło: Coaching Culture at Work
Różnica pomiędzy Coachem i Mentorem
Gdybyśmy więc mieli podsumować sedno różnicy pomiędzy "książkowo" rozumianymi coachingiem i mentoringiem, brzmiałoby ono tak:
Mentor jest ekspertem, stanowi przykład do naśladowania, udziela rad i wskazówek, dzieli się doświadczeniem.
Coach jest wspierającym towarzyszem, nie uczy, nie doradza i nie wskazuje rozwiązań. Natomiast wspiera Coachee w poszukiwaniu rozwiązań i motywuje go do realizacji postawionych przez niego celów.
Jako to możliwe? O tym dowiesz się w dalszej części tekstu, kiedy przejdziemy do opisu głównych technik i narzędzi, z których korzystają Coach i Mentor. Ale już teraz możemy uchylić rąbka tajemnicy korzystając z tego jednego niezwykle zgrabnego zdania:
Coach oferuje świetne pytania do uzyskania Twoich odpowiedzi,
Mentor ma świetne odpowiedzi na Twoje pytania.
I na koniec tej części, podsumowującej kluczowe różnice pomiędzy coachingiem, a mentoringiem, proponuję takie metaforyczne porównanie, które oprócz Coacha i Mentora, pokaże również odniesienie do trzech innych ról:
-
Terapeuta zbada, co przeszkadza Ci w prowadzeniu samochodu
-
Doradca (ang. Counsellor) wysłucha Twoich obaw związanych z autem
-
Mentor podzieli się wskazówkami z doświadczeń związanych z prowadzeniem samochodów
-
Konsultant zarekomenduje, jak prowadzić samochód
-
Coach zachęci Cię i wesprze w znalezieniu najlepszego dla Ciebie stylu prowadzenia auta
Dla porządku dodam, że:
- najbardziej znana międzynarodowa organizacja coachingu to wspomniana już wcześniej International Coach Fedaration (ICF). Na stronach polskiego portalu coachingowego znaleźć można “Kodeks etyczny” i “Kluczowe kompetencje ICF”, które są biblią coachów akredytowanych przez tę organizację.
- największa międzynarodowa organizacja mentoringu to European Mentoring and Coaching Council. (EMCC). Na tym polskim portalu mentoringowym można znaleźć “Ramy kompetencyjne” mentorów oraz ”Globalny Kodeks” EMCC
I, co ciekawe, historia powstania obydwu organizacji wiedzie nas do trzech kluczowych nazwisk:
-
Timothy'ego Gallwey, prekursora coachingu,
-
Sir John'a Whitmore, współtwórcy coachingu biznesowego i twórcy metody GROW,
-
Prof. David'a Clutterbuck, współtwórcy współczesnego mentoringu w Europie.
Więcej informacji na tematch osób, które były kluczowe dla powstania i rozwoju zarówno coachingu, jak i mentoringu, znajdziesz na naszym blogu w poniższych felietonach:
Biografia Sir John'a Whitmore, ojca coachingu biznesowego
Biografia Davida Clutterbuck, ojca współczesnego mentoringu
Biografia Tima Gallwey - Gra Wewnętrzna i początki nowoczesnego coachingu
Graficzne Porównanie - Coaching, Mentoring, Consulting i Counselling odzwierciedlone na skali "Pytaj-Powiedz" oraz "Problem-Rozwiązanie"
Sądzę, że poniższa grafika dobrze pokazuje kolejne kluczowe różnice pomiędzy Coachingiem, Mentoringiem, Consultingiem i Counsellingiem (Doradztwem).
Chciałbym również podkreślić dwie rzeczy:
-
Coaching z reguły koncentruje się na celu zdefiniowanym w ramach początkowego kontraktu coachingowego i w trakcie sesji coachingowych pracujemy nad zdefiniowaniem i zrealizowaniem rozwiązania, które pozwala ten cel osiągnąć.
-
Mentoring, jak wszystkie metody wspierające rozwój osobisty, ewoluuje i dziś coraz częściej stosuje się w nim zadawanie pytań oraz inne techniki stymulujące rozwój potencjału Klienta (np. metafory lub przypowieści).
Graficzne Porównanie - Coaching, Mentoring, Consulting, Counselling i Terapia odniesione do czasu
A teraz zobaczmy porównanie czterech metod rozwoju osobstego odniesione do strzałki czasu. To najlepsze pokazanie kluczowej różnicy pomiędzy Coachingiem, a Terapią (a jest to często zadawane pytanie).
Terapia zwykle musi zbadać przeszłość Klienta i często odpowiedzieć na pytanie Dlaczego? (np. dlaczego coś się wydarzyło w przeszłości, jakie nieuświadomione mechanizmy były przyczyną takiej, a nie innej reakcji).
Coaching skupia się na przyszłości i poszukiwaniu rozwiązania. Przenosi uwagę z obszaru problemu na obszar rozwiązania. Z reguły nie drąży przeszłości.
Graficzne Porównanie - kiedy Coaching, kiedy Mentoring, a kiedy Training?
Kolejna wskazówka, to odpowiedź na pytanie: kiedy z jakiej metody rozwoju osobistego najlepiej skorzystać? Kiedy wybrać Coaching, a kiedy Mentoring? A może szkolenie? Pokażemy to odnosząc to pytanie do kryterium pilności danej potrzeby oraz potencjału tworzenia nowych rozwiązań.
Graficzne Porównanie - Coaching, Mentoring, Training, Consulting, oraz Counselling pokazane na skali "Powiedz-Pytaj"
Na koniec popatrzmy na wszystko z możliwie szerokiej jednowymiarowej perspektywy.
Jeśli zastanowimy się przez chwilę, to zauważymy, że Coaching, Mentoring, Training, Consulting oraz Counselling - wszystkie te metody wspierają rozwój człowieka i mają na celu rozwiązywanie problemów i/lub poszerzanie potencjału, którym człowiek dysponuje. Świadomie używam możliwie pojemnego terminu "potencjał", gdyż w zależności od sytuacji i potrzeb będziemy mieli do czynienia z rozwojem: umiejętności, kompetencji, wiedzy, doświadczenia, osobowości, świadomości i samoświadomości.
Ponadto nasz świat nieustannie ewoluuje i zmienia się w zawrotnym tempie. Popatrzmy choćby na dzedzinę szkoleń. Coraz mniej jest w niej wykładów i prezentacji, a coraz więcej ćwiczeń, zadań i pytań. Relatywnie nowe dziedziny takie jak Design Thinking czy Agile Project Management również wprowadzają "pozytywne zamieszanie" (ang. disruption) i kwestionują dotychczasowe status quo. Np. w metodzie zarządzania projektami SCRUM (nazwa od angielskiego słowa "młyn" pochodzącego z rugby) funkcjonuje już rola SCRUM Coach.
Tak, czy owak spróbujmy zobaczyć tę szerszą, holistyczną perspektywę i umieścić kluczowe metody rozwoju osobistego na skali Powiedz-Pytaj (ang. Tell-Ask).
A co łączy Coaching i Mentoring?
Pokazana powyżej perspektywa kończy przedstawienie różnic i prowadzi nas do przedstawienia aspektów, które są wspólne dla Coachingu i Mentoringu. Zobaczmy więc co łączy Coaching i Mentoring.
Cel, to część wspólna Coachingu i Mentoringu
Zarówno w Coachingu, jak i Mentoringu w centrum jest Klient (Coachee albo Mentee). Celem jest uczynienie Klienta silniejszym, lepszym. Ja lubię mówić o tym, że poszukujemy, odkrywamy i kreujemy najlepszą wersję siebie. Ten wzrost może dotyczyć różnych ról, które dorosły człowiek ma do wypełnienia w swoim życiu. Np. Coaching Biznesowy będzie się skupiał na roli lidera zespołu w pracy, a Life Coaching może dotyczyć relacji prywatnych i ról partnera życiowego lub rodzica.
W każdym z przypadków Klient zyskuje refleksje, nowe spojrzenie na siebie i na sytuacje, nowe opcje działania. Wzrasta motywacja do działania, pewność siebie, świadomość siebie oraz naturalnie rodzi się "lekkość bycia".
Paradoksalnie, im lepiej Coach lub Mentor wykona swoją pracę, tym mniej Klient będzie go potrzebował w przyszłości. Choć tutaj mamy pewną immanentną różnicę pomiędzy relacją coachingową, a relacją mentoringową. W Coachingu z reguły realizujemy pewien uzgodniony kontrakt, który kończy się po osiagnięciu celu. Relacja mentoringowa, ze swej natury, może być relacją długotrwałą, kiedy to Mentee w różnych sytuacjach konsultuje się ze swoim Mentorem. Taka relacja może się też przerodzić w przyjaźń.
Proces i Relacja - kolejna część wspólna Coachingu i Mentoringu
Zarówno Coaching, jak i Mentoring to procesy rozwojowe i transformacyjne. To wymiana myśli, doświadczeń, energii. To relacja dwóch dorosłych osób, i jak każda relacja, wymaga ona niezbędnych warunków, aby doprowadziło to do zmiany korzystnej dla Klienta. To wspólna podróż przez lepsze i gorsze chwile. To wspólne pokonywanie lub rozmontowywanie napotkanych przeszkód. To czasami poruszanie się dwa kroki do przodu i znów jeden do tyłu. To bycie ze sobą w gorszym nastroju. I, co ciekawe, najtrudniejsze sesje są często źródłem najcenniejszych i najtrwalszych zmian.
Zmiana korzystna dla Klienta nie nastąpi, jeżeli nie uda się nawiąząć relacji oprartej na ZAUFANIU, szacunku i poufności. Zarówno Coach, jak i Mentor odpowiadają za zbudowanie tej relacji i na początku stworzenie warunków, które będą komfortowe dla Klienta. Bez ZAUFANIA Klient nie otworzy się i będziemy poruszać się tylko po powierzchni, a zmiany będą płytkie.
Coach i Mentor towarzyszą więc Klientowi w tej podróży do zmiany. Nie oceniają. Zachęcają Klienta do refleksji, poszerzają jego perspektywę, motywują go i wspierają. Prowadząc proces, Coach i Mentor przede wszystkim aktywnie słuchają, zadają pytania otwarte, parafrazują, odzwierciedlają (działają jak lustro, w którym Klient może się przejrzeć z różnych perspektyw), pomagają zidentyfikować silne strony i już obecne zasoby Klienta, kreują wyzwania i wspierają w realizacji planu, który ma doprowadzić do osiągnięcia uzgodnionego celu.
Klarowność Ról - to też jest wspólne dla Coachingu i Mentoringu
Podkreślmy raz jeszcze, że zarówno Coaching, jak i Mentoring to relacja dwóch dorosłych osób. I jak w każdej relacji niezwykle istotna jest klarowność ról. Powinno to zostać wyjaśnione i uzgodnione na początkowym etapie relacji, a potem konsekwentnie przestrzegane. Np. jednym z wyzwań dla Coacha jest "nauczenie" Klienta tego, że Coach nie będzie odpowiadał na pytania typu "A co Ty Rysiek zrobił byś na moim miejscu?".
Fundamentalną różnicę ról pomiędzy Klientem, a Coachem lub Mentorem podsumowałbym w sposób następujący:
-
W każdym z przypadków Coach i Mentor odpowiadają za to JAK odbywa się proces. W szczególności odpowiadają za jakość swojego warsztatu oraz etykę relacji i procesu
-
Natomiast to Klient decyduje o tym CO jest tematem rozwoju i zmiany. I to Klient ostatecznie decyduje jakie działania podejmie i co wykorzysta do własnego rozwoju.
Coach, czy Mentor? Potrzebujesz obydwu
Jedną z najważniejszych różnic pomiędzy coachem, a mentorem jest to, że mentor to z reguły wolontariusz, a coach wykonuje swoją rolę zawodowo. Ponadto w ogromnej większości przypadków mentor jest zatrudniony w tej samej firmie i pomaga swoim podopiecznym bezpłatnie, a coach jest osobą zewnętrzną i płacimy za jego wsparcie.
I chociaż z perspektywy jednostki wybór bezpłatnego wsparcia może wydawać się wyborem oczywistym, zobaczmy czy przypadkiem nie jest tak, że w zależności od naszych potrzeb, wybór coacha będzie zdecydowanie lepszą decyzją. Bo tak naprawdę coaching i mentoring uzupełniają się nawzajem.
Żyjemy w świecie, który generuje niesamowitą presję oraz nadmierną ilość różnorodnych trendów i mód, które podsycane są przez media, zwłaszcza przez media społecznościowe. Każdy chce się wyróżnić. Ten nadmiar informacji powoduje dobrze znany efekt FOMO (ang. Fear Of Missing Out) - obawę, że ominie nas coś ważnego lub strach, że coś stracimy, jeżeli nie będziemy nadążać za tempem dzisiejszego świata.
Ale to bardzo niebezpieczna pułapka. Coraz bardziej żyjemy w świecie ilości, a jakość jest spychana na daleki plan.
Coraz mniej istotne staje się to, czy potrafimy dobrze dobrać odpowiednią metodę, narzędzie lub sposób myślenia do rodzaju potrzeby lub problemu, z którym mamy do czynienia.
Jest moda na Agile? Oczywiście! No to teraz wszystkie projekty muszą być robione w sposób zwinny. Taka moda. A jeżeli to kwestionujesz, to otrzymasz etykietkę "opornika", osoby zacofanej lub, co gorsza, zarzut braku zaangażowania.
Paradoksalnie coraz więcej trąbi się o produktywności i efektywności, ale w kontekście robienia wszystkiego szybciej. A wcale nie lepiej lub łatwiej. Coraz częściej efektywność utożsamiana jest z jak najszybszym przejściem do działania - bez poświęcenia odpowiedniego czasu na jakościowe zastanowienie nad najbardziej optymalnym podejściem.
Większość ludzi poszukuje mentora, aby uzyskać wartościowe rady od bardziej doświadczonego profesjonalisty i równocześnie otworzyć sobie drzwi do sieci znajomości tego mentora. Ponadto niektórzy ludzie współpracują z mentorem biznesowym w swojej organizacji, aby poprzez tę relację wzmocnić swój wizerunek w pracy i uzyskać dostęp do kontaktów z szefostwem wyższego szczebla. To może znacznie przyśpieszyć rozwój kariery podopiecznego (uwaga, to ważny moment - dotykamy aspektu szybkości i przyśpieszenia).
Mentorzy mogą pozostać ważnym członkiem naszego systemu wsparcia nawet po przejściu do innej pracy. Ale ponieważ mentoring jest rolą dobrowolną, możesz nie mieć tak dużego dostępu do swojego mentora, jak byś chciał.
Comiesięczny lunch z mentorem może być cenny dla budowania sieci kontaktów i zadawania pytań. Ale niekoniecznie będzie najlepszym sposobem na rozwinięcie nowej umiejętności i ubogacenie siebie samego o nową, trwałą jakość.
I chociaż posiadanie mentora jest dla wielu profesjonalistów niezwykle cenne, korzyści mogą być niewystarczające bez coachingu.
Coach koncentruje się na pomaganiu swoim klientom w osiąganiu konkretnych, mierzalnych celów za pomocą sprawdzonych technik. Jego zadaniem jest umożliwianie klientom identyfikowania rozwiązań, które zmieną ich zachowanie lub rozwiną określone umiejętności — poprzez proces samopoznania i poszerzania samoświadomości.
Np. profesjonalny coach przywództwa rozwija w kliencie konkretne umiejętności przywódcze niezbędne do odniesienia sukcesu w roli lidera. I te zasoby wewnętrzne pozostaną z klientem, bez względu na to, czy bedzie miał mentora czy też nie. Takie wsparcie może być cenne zarówno dla osób, które po raz pierwszy awansowały na stanowisko kierownicze, jak i dla menedżerów z większym doświadczeniem.
Coach kariery w pierwszej kolejności pomoże klientowi lepiej poznać samego siebie i w zwązku z tym uświadmomić sobie swoje mocne i słabe strony, kryteria wyboru najlepszej dla siebie ścieżki zawodowej i w związku z tym zaprojektowanie kariery zawodowej, która będzie najlepiej dopasowana do osobowości, wartości i zainteresowań klienta - a nie do aktualnie obowiązującej mody lub ścieżki, którą przeszedł mentor.
W ten sposób coaching może być cenny dla pracowników na każdym etapie kariery zawodowej, podczas gdy obecnie dostępny mentoring najczęściej koncentruje się na wczesnym lub średnim etapie rozwoju kariery.
Relacja coachingowa z reguły skupia się na bardzo konkretnym celu ustalonym w ramach kontraktu coachingowego. Sesje coachingowe odbywają się dużo częściej, niż mentoringowe - na przykład raz w tygodniu. Osoby coachowane nie są uzależnione od dostępności coacha w dziedzinie ustalania dat spotkań. Częstsze spotkania i skupienie uwagi na zdefiniowanym celu pozwala bardziej skutecznie realizować trwałą zmianę.
Relacja coachingowa ma więc ustalony cel, i w związku z tym ma określony czas trwania. Relacja mentoringowa jest często relacją bardziej długoterminową.
Dobry coach może być również bezcenny dla organizacji z jednego głównego powodu: może rozwijać menedżerów, aby sami stali się coachami.
To w znaczący sposób kształtuje kulturę firmy, zmieniając autorytarnych szefów w coachów dla swoich zespołów.
Podsumowując, mentorzy to doskonałe zasoby do długoterminowego rozwoju zawodowego. Nie oferują jednak tego rodzaju regularnej interakcji, zaangażowania zorientowanego na cel, działanie i mierzalne wyniki, jakie oferują coachowie.
Mentor może pomóc młodszym pracownikom odnaleźć się w firmie, podzieli się swoim doświadczeniem i ewetualnie otworzy drzwi do kontaktów z innym ważnymi w branży osobami, ale czy pomoże rozwinąć odpowiednie umiejętności i czy potrafi to zrobić w sposób bezstronny, nieobarczony własnym osądem i dotychczasowym doświadczeniem?
Coach może pomóc w lepszym poznaniu siebie, rozwinięciu nowych umiejętności, zrealizowaniu zamierzonych celów rozwojowych, ale czy jest w stanie pomoć pracownikom danej firmy zbudować szerszą sieć kontaktów lub lepiej wyczuwać niuanse kultury organizacyjnej i jej niepisane reguły gry?
W zależności więc od potrzeb, dobieraj odpowiednie narzędzie.
Konieczność dokonania wyboru pomiędzy coachem, a mentorem jest tak naprawdę pozorna.
Wszystko zależy od tego, co na danym etapie chcesz osiągnąć.
A więc niezmiennie ważne pozostaje proste pytanie: po co ci coach? Po co ci mentor?
Coach i Mentor też się rozwijają
Jako Grande Finale naszych porównań dotyczących zarówno Coachingu i Mentoringu, jak i Coacha i Mentora, koniecznie chciałbym się jeszcze podzielić jedną refleksją.
Dzięki prowadzonym sesjom Coach i Mentor też się rozwijają
Jeśli tylko Coach i Mentor CHCĄ, mogą czerpać bezcenne dla swojego rozwoju korzyści z każdej przeprowadzonej sesji. Są to tak naprawdę niezwykle ubogacające doświadczenia. Poprzez autorefleksję, czasami medytację lub po prostu praktykowanie ciszy, można szlifować swój warsztat, jak również uświadamiać sobie swoje własne "cienie". Szczególnie te, które mogą być przeszkodą w utrzymaniu neutralności i bezstronności.
Nie bez znaczenia jest tu Superwizja, prowadzona regularnie przynajmniej na początkowym etapie swojej praktyki, zarówno Coacha, jak i Mentora. Zaryzykuję stwierdzenie, że każdy Dobry Coach i każdy Dobry Mentor również ma swojego Mistrza. To m.in. uczy pokory oraz chroni przed bardzo niebezpiecznym i niezwykle kuszącym przekonaniem, że "po tylu latach praktyki wiem już wszystko".
Ja nieustannie uczę się tego, co to znaczy Być Człowiekiem.
I jeszcze raz WSZYSTKIM MOIM KLIENTOM BARDZO ZA TO DZIĘKUJĘ.
Ryszard Skarbek.
