Błędy Poznawcze - Przykłady Top 50
Często nie zdajemy sobie sprawy, że podlegamy nieświadomym błędom,
które wpływają na nasz osąd i zachowanie.
Czym jest Błąd Poznawczy? To utrwalony, nieracjonalny błąd w naszym myśleniu, który wpływa na wyciągane przez nas wnioski, na nasze emocje, i w efekcie na nasze decyzje, postawy i zachowania.
Można z powodzeniem stwierdzić, że każdy Błąd Poznawczy jest ograniczeniem dla prawidłowego postrzegania rzeczywistości, która nas otacza. Takie błędy nazywa się również heurystyką lub błędem kognitywnym.
Nasze postrzeganie rzeczywistości jest szczególnie zaburzone w przypadku podejmowania decyzji w niepewnych sytuacjach. Nasze nieuświadomione Błędy Poznawcze dochodzą do głosu najczęściej wtedy,
kiedy musimy podjąć ważne decyzje lub, z powodu czynników zewnętrznych, zmuszeni jesteśmy do podjęcia decyzji na podstawie niepełnych informacji. Wtedy często bierzemy pod uwagę niewłaściwe czynniki, które znacząco wpływają na podejmowaną decyzję.
"Błędy Poznawcze Przykłady Top 50" to lista Błędów Poznawczych najczęściej spotykanych.
Każdy przykład Błędu Poznawczego pokazany jest w formie infografiki.
A te infografiki można pobierać i dowolnie wykorzystać!
Wg Wikipedii wszystkich do dzisiaj opisanych Błędów Poznawczych jest 188.
Nasza lista błędów zawiera 50 najważniejszych przykładów.
Jednym z naszych ulubionych jest Efekt Dunninga-Krugera. Można go podsumować takim zgrabnym zdaniem: "Ignorancja jest stanem błogosławionym"
(bo jeśli nie wiesz, że czegoś nie wiesz, to się nie martwisz i nie stresujesz)
Ten Błąd Poznawczy znajdziesz poniżej na Infografice nr 17.
Jednym z błędów poznawczych najczęściej spotykanych w świecie korporacji jest Przekleństwo Wiedzy
(ang. Curse of Knowledge or Curse of Expertise Bias), będący powodem wielu nieporozumień w komunikacji (Infografika nr 9). Równie często w środowisku biznesowym występuje Błąd Poznawczy zwany
Myśleniem Grupowym (ang. Groupthink Bias).
Na ten Błąd Poznawczy niestety często chorują tzw. management teams (Infografika nr 5).
A w codziennym życiu najczęściej chyba dotyka każdego z nas Błąd Kognitywny o nazwie Naiwny Realizm
(ang. Naive Realism). To bardzo silne źródło nieporozumień, sporów i konfliktów (Infografika nr 14).
Wśród innych Błędów Poznawczych warto wymienić Podstawowy Błąd Atrybucji, Efekt Potwierdzenia, Efekt Aureoli, Efekt Ślepej Plamki, Heurystykę Dostępności (ang. Availability Heuristic) czy też Efekt Wspierania Decyzji. Ten ostatni polega na pamiętaniu własnych decyzji jako lepszych, niż w rzeczywistości były. I to ma wpływ na kolejną podejmowaną przez nas decyzję.
Lista Błędów Poznawczych w formie graficznej biblioteki to jeszcze nie wszystko co dla Ciebie przygotowaliśmy. Znajdziesz tu również bardziej szczegółowe opisy wybranych pięciu Błędów Kognitywnych, które wg nas występują najczęściej w świecie zachodnim XXI wieku.
Ponadto, na końcu tego opracowania znajdziesz konkretne wskazówki, które w pięciu krokach wyjaśniają
jak Błędy Poznawcze identyfikować, jak je eliminować i jak ich unikać w przyszłości.
I czeka na Ciebie również jedna dodatkowa niespodzianka!
Jeśli dotarłeś do tego miejsca mam dla Ciebie specjalny prezent związany z Błędami Poznawczymi.
Pod poniższym linkiem znajdziesz, naszym zdaniem, najbardziej kompletną Listę Błędów Poznawczych.
pokazaną na jednej infografice:
A jeśli jesteś mocno zainteresowany nie tylko tematem Błędów Poznawczych, ale równiez takimi tematami, jak:
Myślenie Krytyczne
Błędy Logicznego Myślenia
Myślenie Kreatywne,
Burza mózgów
pod poniższym linkiem znajdziesz bardzo atrakcyjne infografiki, plakaty i wizualizacje, dostępne zarówno w formie elektronicznej, jak i fizycznej, a wśród nich, między innymi, bezpłatny plakat z 24 Błędami Poznawczymi oraz Interaktywne Biblioteki zarówno Błędów Kognitywnych, jak i Błędów Logicznego Myślenia:
5 Najczęstszych Błędów Poznawczych, które warto znać i przepracować
Na jakie heurystyki należy zwracać szczególną uwagę? Z którymi zniekształceniami poznawczymi spotykamy się najczęściej w codziennym życiu? Które skróty myślowe są najgorsze w skutkach i jakich błędów w myśleniu należy unikać w pierwszej kolejności?
Nie znaleźliśmy wiarygodnych źródeł wiedzy na temat błędów poznawczych lub miarodajnych raportów, które podawałyby poparte badaniami informacje nt. błędów kognitywnych popełnianych przez ludzi najczęściej.
I prawdopodobnie taka lista błędów wyglądałaby inaczej w zależności od kultury geograficznej, płci, wieku i profilu zawodowego.
Przedstawiamy więc naszą subiektywną listę Błędów Poznawczych, które w dzisiejszym świecie wpływają na nas najbardziej - zarówno w pracy, jak i w życiu prywatnym:
1. Efekt zakotwiczenia (ang. Anchoring)
Ten błąd ma duży wpływ na nasze podejmowanie decyzji. Np. decyzji zakupowych. To tendencja do zbytniego polegania na swoich własnych doświadczeniach z przeszłości oraz na informacjach często powtarzanych w mediach lub handlu. Bierzemy pod uwagę i zakotwiczamy się w tym, co już wiemy (lub co nam często powtarzano) i w ten sposób możemy ulegać manipulacji lub ograniczać możliwość swojego wyboru. Np. jak tu nie skorzystać z obniżek cen! I to szybko, bo zaraz ich nie będzie (a przecież w dzisiejszym świecie obniżki nie mają końca).
2. Efekty Fałszywego Konsensusu (ang. False Consensus Effect) oraz Naiwnego Realizmu (ang. Naive Realism)
Błąd Poznawczy Fałszywego Konsensusu (ang. False Consensus) może dotyczyć niemalże wszystkich sfer naszego życia. Bo wiąże się z wszystkimi sytuacjami, kiedy komunikujemy się z innymi ludźmi. To nieuprawnione przekonanie, że inni myślą tak samo, że "wszyscy to wiedzą", że to "oczywista oczywistość". Nie dopuszczamy do siebie lub nie zdajemy sobie sprawy, że możliwe jest, aby ktoś myślał inaczej, niż my. A jeśli w bezpośredniej rozmowie nie słyszymy aktywnie wyrażonego odmiennego zdania, jesteśmy głęboko przekonanie, że inni się z nami zgadzają (infografika nr 8).
Błąd Fałszywego Konsensusu jest bardzo podobny do Błędu Naiwnego Realizmu (ang. Naive Realism). W tym drugim przypadku jesteśmy głęboko przekonani, że zawsze widzimy obiektywną rzeczywistość, że "tak jest naprawdę", że "taki jest świat". To silne źródło nieporozumień, zwłaszcza w bezpośredniej komunikacji między ludźmi. Aby dobrze zobrazować Błąd Poznawczy Naiwnego Realizmu, wystarczy spojrzeć na Infografikę nr 14.
3. Efekt Stereotypu (ang. Stereotyping) oraz Stronniczości Grupowej (ang. In-Group Favoritism)
Dzisiejszy świat coraz bardziej się globalizuje, ale paradoksalnie coraz bardziej się dzieli. Pędzimy coraz szybciej i coraz bardziej boimy się tego czego nie znamy lub tego, czego nie rozumiemy. A nie chcemy (lub nie mamy czasu!) dokonać wysiłku, aby najpierw coś zrozumieć.
Heurystyka (Efekt) Stereotypu oraz Stronniczości Grupowej tego właśnie dotyczą. Bardzo szybko wydajemy osądy o innych bez sprawdzenia ważnych szczegółów (czasami bez sprawdzenia czegokolwiek) i bardzo szybko przypisujemy innym generalne cechy na podstawie tylko wyrywkowych lub powierzchownych cech, jak np. przynależności lub nie (często pozornej) do "naszej" grupy.
W przezwyciężeniu tych dwóch błędów w myśleniu bardzo może pomóc praktykowanie myślenia krytycznego, ciekawość świata oraz postawa otwartości i pokory. Można to zrealizować np. dzięki pracy w międzynarodowym środowisku.
Na koniec warto jeszcze podać kilka słów wyjaśnienia nt. wspomnianej we wstępie Heurystyki Dostępności. Heurystyka Dostępności to uproszczona metoda wyciągania wniosków polegająca na przypisywaniu większego prawdopodobieństwa zdarzeniom, które jest nam łatwiej przywołać z pamięci i które są bardziej nacechowane emocjonalnie. Szybko i podświadomie kojarzymy daną sytuację z czymś co nas już spotkało w przeszłości i co wiązało się dla nas z przeżyciem emocjonalnym - zarówno pozytywnym, jak i negatywnym. Liczy się natężenie tej przeszłej emocji.
I o naszą uwagę doprasza się również Efekt Skupienia. I choć nie został on uwzględniony na naszej liście błędów, to chcielibyśmy poświęcić mu osobne miejsce, gdyż wiąże się on z inwestycjami finansowymi., negocjacjami lub naszą oceną czyjegoś poziomu szczęścia. Czym jest Efekt Skupienia? To błąd w myśleniu polegający na przywiązywaniu zbyt dużej wagi do jednego szczegółu, co zaburza pełny obraz oraz uniemożliwia dostrzeżenie wielu dostępnych możliwości i w efekcie utrudnia racjonalną ocenę preferowanego przez nas rozwiązania. W naszym myśleniu bierzemy pod uwagę tylko mały wycinek całej rzeczywistości. I opierając się chociażby na rachunku prawdopodobieństwa, nasza szansa na podjęcie właściwej decyzji na podstawie tego wycinka jest nikła.
Jak identyfikować błędy poznawcze? Jak ich uniknąć?
Po takiej dawce informacji na usta ciśnie się oczywiste pytanie:
jak zatem identyfikować swoje zniekształcenia poznawcze i jak ich unikać w przyszłości?
Poniżej znajdziesz konkretne wskazówki, które w pięciu krokach wyjaśniają co jest potrzebne i co trzeba robić, aby po pierwsze wypracować umiejętność identyfikowania swoich własnych błędów kognitywnych; a po drugie unikać popełniania błędów w myśleniu w przyszłości.
1. Zaakceptuj, że możesz mieć uprzedzenia. A potem bądź uważny.
Każdy z nas posiada nieuświadomione uprzedzenia i doświadcza zniekształceń poznawczych. Wynika to choćby z kultury, w której się urodziliśmy i w której zostaliśmy wychowani. Trzeba więc zacząć od zaakceptowania tego faktu, a następnie uważnie tropić swoje nieświadome uprzedzenia i pracować nad ich zmianą.
Zwracanie uwagi na swoje myśli i weryfikowanie swoich przekonań może pomóc zidentyfikować założenia, na których obecnie się opierasz. Na przykład:
-
czy wierzysz, że ludzie zawsze będą mówić, kiedy się nie zgadzają?
-
czy uważasz, że okazywanie emocji w pracy — np. płacz — jest oznaką słabości?
-
co automatycznie myślisz o osobie, która nie dotrzymuje terminu?
-
co myślisz o członkach swojego zespołu, którzy z reguły są cisi na spotkaniach?
Kluczem jest zatrzymanie się na chwilę i zbadanie swoich przekonań tak, abyś mógł zobaczyć drugą osobę taką, jaką naprawdę jest. Zwłaszcza w środowisku pracy w dzisiejszych czasach może to nie być łatwe. Bo mamy czasy nastawione na wyniki i pędzące z niesamowitą prędkością. Jako lider możesz łatwo pomyśleć, że nie masz czasu na takie zabawy. Jednak poświęcenie kilku minut na zadawanie sobie pytań może mieć ogromne znaczenie dla Ciebie i Twojego zespołu. W ostatnim punkcie tej listy znajdziesz bardzo konkretne pytania, których zadawanie warto regularnie ćwiczyć.
W ten sposób tak naprawdę zbudujesz zupełnie nową, bezcenną kompetencję, która uchroni Cię od wielu błędów w przyszłości.
2. Otwórz się na inne opinie, zaakceptuj niezgodę, a nawet konflikt.
Pragnienie afirmacji jest rzeczą ludzką, zwłaszcza gdy jest się liderem. Ale jednym z ważnych zadań lidera jest przyglądanie się, jak Twoje zachowania, działania i słowa wpływają na Twój zespół. Aby więc uniknąć automatycznie popełnianych błędów poznawczych, zacznij praktykować otwartość na różnicę zdań, Ale nie tylko deklaratywnie - prawdziwie. I zacznij tę postawę praktykować małymi kroczkami. Warto podejmować wysiłek, aby zrozumieć perspektywę drugiej strony.
Możesz np. zacząć od szczerej rozmowy z osobą z którą z reguły "iskrzy". Po to, aby zrozumieć, jak Cię postrzega i co Ty mógłbyś zacząć robić inaczej (broń Boże nie po to, aby z nią dyskutować i udowodnić, że nie ma racji).
Jednym z bardzo częstych przypadków dużego i niewyartykułowanego nieporozumienia pomiędzy liderem, a podwładnym jest sytuacja, kiedy podwładny czuje się mikro-zarządzany i przez to umniejszane są jego doświadczenia i autonomia, a Ty myślisz, że pomagasz mu pokonywać wyzwania i wspierasz.
Więcej na ten temat możesz przeczytać w dedykowanej sekcji Menadżer jako Coach.
3. Pozwól innym kwestionować Twoje założenia.
Nasz pogląd na siebie składa się z naszych doświadczeń życiowych i lekcji, których uczymy się po drodze. Zwykle rozwijamy nieświadome uprzedzenia i wpadamy w pułapkę błędu poznawczego w wyniku tego, czego nas nauczono oraz obserwacji, jakich dokonaliśmy w dzieciństwie i młodości — w domu, w szkole, w rozmowach z przyjaciółmi i za pośrednictwem mediów. Najbardziej ukryte i trwałe przekonania są z reguły wynikiem cierpienia, którego doznaliśmy.
Kiedy ktoś kwestionuje te od dawna utrzymywane przekonania, może to być dla nas niewygodne, a nawet postrzegane jako niebezpieczne. W pierwszej chwili nastąpi więc opór. Jak to ktoś mądrze powiedział:
"Większość ludzi nie chce prawdy. Chce tylko potwierdzenia, że iluzja, którą żyją jest prawdą."
Zamiast przyjmować postawę obronną, zwróć uwagę na swoją natychmiastową reakcję. Zanim zaczniesz działać w odpowiedzi na zachowanie drugiej, weź głęboki oddech i spróbuj zmienić nastawienie. Podejdź do sytuacji z ciekawością i pozytywną intencją. Np, tak, jak podchodzi się do eksperymentu, który może odpowiedzieć na pytanie: A co, jeśli ...
Twoje dotychczasowe zniekształcenia poznawcze nie muszą być ślepymi zaułkami. Każda konfrontacja jest okazją do przetarcia nowej ścieżki i - jeśli jesteś liderem - okazją do doskonalenia swojego przywództwa. Jako lider to Ty decydujesz jaką atmosferę stwarzasz wokół siebie. A będąc autentycznym i otwartym na inne punkty widzenia w naturalny sposób będziesz stwarzał dla innych przestrzeń do takich zachowań. W przeciwnym razie nadal możesz trwać w (błędnym) przekonaniu (aka błędzie poznawczym), że jeżeli nikt głośno nie kwestionuje Twoich opinii, to znaczy, że wszyscy się zgadzają!
4. Przyjmuj różne perspektywy.
Z ludźmi, których światopogląd różni się od Twojego, warto nie tylko wymieniać feedback, ale również regularnie wchodzić w interakcje i starać się budować znaczące relacje. Często jest tak, że dwie silne osobowości, które na początku walczą ze sobą niczym najwięksi wrogowie, stają się potem najlepszymi przyjaciółmi.
Ale nawet jeśli tylko będziesz się angażować w debaty z osobami o odmiennym punkcie widzenia, to takie doświadczenie poszerzy Twój sposób myślenia i zachęci Cię do bycia osobą bardziej inkluzywną (i kreatywną). Co więcej, takie debaty nauczą Cię jak z osobami o odmiennym światopoglądzie rozmawiać, jak do nich dotrzeć, jak ich umiejętnie przekonywać do swoich racji. To kolejna bezcenna umiejętność. Zwłaszcza w dzisiejszym świecie biznesu.
Zachęcam Cię również do krytycznego spojrzenia na swoją sieć kontaktów. Czy przypadkiem większość z tych osób nie jest "taka jak Ty"? Jeżeli pracujesz w środowisku międzynarodowym, jak duża w Twojej sieci jest reprezentacja np. Azji, Ameryki Południowej, czy Afryki? Warto też zastanowić się, kiedy ostatnio przeczytałeś książkę inną, niż wszystkie dotychczasowe.
Uczenie się przyjmowania różnych perspektyw może początkowo wydawać się trudne, ale świadomy wysiłek pomoże. Zmiana – jakakolwiek – jest niewygodna. Najważniejszą rzeczą, jaką możesz zrobić jako lider, jest przygotowanie się na ten dyskomfort. Każda faza Twojej przywódczej podróży będzie wymagała poświęcenia czasu na introspekcję, po to, żeby z tej fazy wyjść jako osoba bardziej samoświadoma.
5. Zacznij regularnie praktykować self-coaching.
Na naszym blogu znajdziesz cykl artykułów nt. self-coachingu. Ta metoda rozwoju osobistego może być bardzo przydatna dla osób bardziej dojrzałych i doświadczonych zawodowo. I niezwykle skuteczna w obszarze identyfikowania i korygowania swoich własnych błędów poznawczych.
A jeżeli nie masz czasu na czytanie cyklu artykułów (sic!) oto lista przykładowych pytań, z którymi możesz pracować:
-
Jakie są moje najbardziej fundamentalne przekonania?
-
W jaki sposób te przekonania mogą ograniczać lub umożliwiać mi i moim współpracownikom pracę?
-
Jak reaguję na ludzi z różnych środowisk? Czy trzymam się stereotypów lub założeń dotyczących określonej grupy społecznej?
-
Jak bardzo, jako menadżer, uznaję i wykorzystuję różnice w moim zespole?
-
Jak mój zespół opisałby mój styl przywództwa, gdyby dzielił się z innymi swoimi doświadczeniami z pracy ze mną?
-
Jak bardzo moje słowa i czyny odzwierciedlają moje intencje?
-
Jak często stawiam się w sytuacji drugiej strony i staram się zrozumieć powody jej punktu widzenia?
A jeśli jesteś gotowa / gotów pogłębić swoją wiedzę o tym, co naprawdę myślą o Tobie współpracownicy lub inne osoby z pracy - oto przykłady zwrotów, które możesz wykorzystać:
-
Jaką jedną rzecz, którą robię wymieniłabyś jako tę, która sprawia, że oddalamy się od siebie?
-
Dziękuję Ci. Nie zdawałem sobie z tego sprawy. Pracuję nad sobą i rozumiem, że wszyscy mamy nieświadome uprzedzenia lub popełniamy błędy poznawcze. Czym jeszcze możesz się ze mną podzielić na temat wpływu moich działań?
-
Naprawdę doceniam, że dzielisz się tym ze mną. Co jeszcze zauważyłeś, o czym powinienem wiedzieć?
-
Nie myślałem o tym w ten sposób, dopóki nie podzieliłeś się swoimi poglądami. Czy mógłbyś powiedzieć więcej?