Zmiana jest wyzwaniem samym w sobie. A przeprowadzenie przez zmianę wielokulturowego zespołu, to jeszcze większe wyzwanie. Zwłaszcza dla lidera. Jak zatem zadbać o sukces w takiej sytuacji?
Jeśli jako lider chcesz skutecznie przeprowadzić zmianę w międzynarodowych zespołach, to zanim rozpoczniesz, warto zwrócić uwagę przede wszystkim na:
rozumienie "odruchowej" reakcji ludzi na zmiany, wynikającej ze specyfiki kultury narodowej, w której się wychowali
rozumienie kultury organizacji, w której pracujesz i wynikających z tego silnych, niepisanych reguł dot. zachowań w określonych sytuacjach, szczególnie w sytuacji zmiany
konfliktów i synergii, które wynikają z różnorodności narodowościowej i kulturowej w Twojej organizacji
Złożoność łączenia się kręgów kulturowych i narodowości, rozumienie przywództwa i wspólnych wartości - są silnie uwarunkowane przez cechy narodowe. A na co dzień często o tym zapominamy.
Najistotniejsze różnice dotyczą sposobu wyrażania emocji, języka werbalnego i nie werbalnego, budowania relacji, podejścia do hierarchii i autorytetów, i w efekcie podejścia do celów i ludzi.
Typy Kultury - Model Lewisa
Istnieje wiele modeli i teorii na temat dynamiki wielokulturowości. Jedną z wiodących jest teoria, którą opracował brytyjski znawca kultur i języków, Richard D. Lewis. Zyskała ona uznanie na całym świecie. Ten model pokazujący wszystkie kręgi kulturowe świata uznawany jest dzisiaj za najbardziej praktyczny i najłatwiejszy do zastosowania w codziennej komunikacji.
Kiedy opracowano Teorię Lewisa
Teoria powstała w latach dziewięćdziesiątych XX wieku i została opublikowana w bestselerowej książce pt. When Cultures Collide: Leading Across Cultures (1996).
Model opiera się na danych uzyskanych od 50 000 dyrektorów uczestniczących w badawczych sesjach stacjonarnych i ponad 150 000 kwestionariuszy online przygotowanych dla 68 różnych narodowości. Stosuje on trzy główne kategorie, oparte NIE na narodowości lub religii, ale na ZACHOWANIU.
Autor odwiedził 135 krajów i pracował w ponad 20 z nich. Mówi też 10 językami europejskimi oraz 2 azjatyckimi.
Kategorie stosowane w Teorii Lewisa
Aby przedstawić w sposób zwięzły różne rodzaje kultury świata, Richard Lewis nazwał i opisał utworzone przez siebie kategorie w sposób następujący:
Wieloaktywna (ang. mutli–active): ekstrawertyczny, mówi częściej niż słucha, zorientowany na ludzi, społeczny, ma podzielną uwagę, potrafi przerywać i przeszkadzać, okazuje uczucia i chętnie o nich rozmawia, ekspresyjna mowa ciała i gestykulacja, snuje ogólne plany, ma elastyczne podejście do pojęcia prawdy, z łatwością łączy życie osobiste z zawodowym
Reaktywna (ang. reactive): introwertyczny, częściej słucha, niż mówi, nie przerywa, nie przeszkadza, opanowany, milczący, cierpliwy, dobry słuchacz, ograniczona mowa ciała, ułożony, niebezpośredni, skrywa uczucia, nie lubi się przeciwstawiać, dobre imię to sprawa honorowa, wprowadza małe zmiany, postępuje spokojnie, punktualny, zorientowany na ludzi, bardziej ceni dyplomację, niż prawdomówność, bardzo poważnie traktuje swoje cele
Linearna lub Aktywna Liniowo (ang. linear–active): introwertyczny, zarówno słucha, jak i mówi, ma niepodzielna uwagę, ułożony, ale zdecydowany i konkretny, ograniczona mowa ciała i gestykulacja, planuje działania krok po kroku, czasem niecierpliwy, trzyma się faktów, powołuje się na logikę, dba o swoje dobre imię, respektuje prawo, bardziej ceni prawdę, niż dyplomację, lubi prywatność, oddziela życie osobiste od zawodowego
Na tej podstawie, stworzył kompleksowy model, w którym umieścił na jednej skali wszystkie kręgi kulturowe świata i jego główne narodowości.
Znając ten „klucz” możesz przeanalizować sytuacje, które wydają Ci się zaskakujące i niezrozumiałe. I jeśli nie znajdujesz innych powodów, z dużym prawdopodobieństwem może się okazać, że nieporozumienia wynikają z różnic kulturowych.
Rodzaje interakcji pomiędzy głównymi typami kultury wg Modelu Lewisa
Biorąc pod uwagę najbardziej dominujące cechy poszczególnych kręgów kulturowych świata, znany językoznawca opracował również bardzo prosty i skuteczny model, który pokazuje z jakim rodzajem interakcji między sobą muszą się liczyć członkowie poszczególnych typów. To bardzo wartościowa część całej Teorii Lewisa.
Zaprezentowany poniżej diagram jest bardzo cenną wskazówką, a jego ogromną zaletą jest prostota. Co ważne, zaprezentowane na nim informacje zostały statystycznie potwierdzone.
Budowanie zespołów międzynarodowych wg. Modelu Lewisa
Prowadząc badania na statystycznie ważnej grupie menedżerów pracujących w środowisku wielokulturowym, Richard Lewis i jego zespół opracowali również katalog najbardziej charakterystycznych cech głównych narodowości, jak również listę mocnych i słabych stron.
To zadziwiająco precyzyjna informacja i niezwykle cenna wskazówka dotycząca tego jakich interakcji oraz konfliktów na jakim tle możemy się w pierwszej kolejności spodziewać w przypadku zespołu międzynarodowego.
Nawet jeśli na pierwszy rzut oka wszyscy członkowie zespołu są zjednoczeni wspólną firmową wizją oraz wyznaczonymi przez firmę wartościami. Wpływ kultury narodowej i wychowania jest bowiem dużo silniejszy i głębiej zakorzeniony, niż wpływ "programowania" przez firmę. I nawet jeśli firmowe wartości sa akceptowane przez wszystkich członków zespołu na poziomie racjonalnym, to wpływ kultury będzie silniejszy, gdyż pochodzi z poziomu emocjonalnego.
Przykłady charakterystycznych cech głównych narodowości świata zachodniego
Amerykanie - zorientowani na działanie, potrafią wcielać plany w życie, upraszczają sprawy, skupiają się na szybkich zyskach, myślą kategoriami wielkoskalowymi, nie boją się podejmować ryzyka, są skłonni do inwestowania, przedsiębiorczy, konkretni, dobrzy w planowaniu sprzedaży i marketingu, dobrze monitorują budżety, energiczni i entuzjastyczni.
Brytyjczycy - spokojni i flegmatyczni, dyplomatyczni, lubią grać role arbitrów, potrafią kreatywnie rozwiązywać problemy, są "koncyliacyjni", czyli unikają konfliktów i zadrażnień, myślą długoterminowo, dobrzy administratorzy, lubią kierować zebraniem lub zespołem, uważają, że trzeba być „fair”.
Francuzi - logiczni wizjonerzy, pełni pomysłów, inteligentnie kierują zespołem, przyzwyczajeni do rozwijania konceptualnego i wszechstronnego podejścia do projektu.
Holendrzy - zawsze zajęci, pracują szybko, maja świadomość, że nie powinno się przepuszczać okazji w biznesie, łatwo identyfikują słabości, dobrzy organizatorzy, nie lubią marnować czasu. Potrafią oceniać problemy z perspektywy międzynarodowej; demokratyczni, uparci w szukaniu
rozwiązań.
Hiszpanie - pełni ciepła i witalności, wizjonerzy, skupiają się na pomysłach i ideałach, skuteczni w perswazji, często rozwiązują konflikty poprzez mediacje, lojalni członkowie zespołów gdy są doceniani. Kiedy trzeba - pracują wiele godzin bez przerwy.
Niemcy - przywiązują wagę do szczegółów technicznych, planują odległe sprawy, mają kompetencje ogólne, trzymają się planów i terminów, łatwo identyfikują trudności, starają się przewidywać problemy, które mogą wystąpić w przyszłości.
Szwedzi - Logiczni, i praktyczni, dobrze rozumieją i analizują procesy, prawa i zasady; stosują rozwiązania kompromisowe w sytuacjach „bez wyjścia”. Zachowują spokój i grzeczność w sytuacjach konfliktowych, silni w planowaniu szczegółów technicznych, zawsze konsultują się z innymi.
Włosi - Wizjonerscy, dobrzy w relacjach międzyludzkich, często potrafią „sklejać” nawet trudne zespoły, doskonale prowadzą dysputy i dyskusje, zwłaszcza wśród Latynosów, elastyczni, rozsądni, nigdy nie lekceważą spraw pozornie mniej ważnych, potrafią pracować o różnych porach w zależności od potrzeb.
Silne i słabe strony różnych narodowości z całego świata
Oto zestawienie silnych i słabych stron poszczególnych narodowości opracowane przez zespół typów kulturowych Richarda Lewisa. Warto zwrócić szczególną uwagę na pozycję "Chińczycy na emigracji".
Koncepcja horyzontów opracowana przez Richarda Lewisa
Praca Lewisa i jego zespołu jest niezwykle kompleksowa. Patrząc na to, w jaki sposób pisze o wielokulturowości można wyraźnie zauważyć z jak wielką pasją podchodził do tego tematu. Wystarczy wspomnieć, że jego książka liczy ponad 600 stron i zawiera ponad 100 różnego rodzaju diagramów i zestawień.
Warto zacytować np. takie jego słowa:
Nasze geny, nasze wychowanie rodzicielskie i szkolne, nasze zasady społeczne, nasz język, pozwalają nam widzieć tylko tak daleko, jak sięga nasz horyzont. Możemy w pewnym stopniu poszerzyć nasze horyzonty, mieszkając w innych krajach; ucząc się obcych języków; oraz czytając książki o filozofii, psychologii, innych kulturach i wielu innych tematach.
Dopóki nie podejmiemy takich wysiłków, nasz horyzont pozostanie południowoafrykański; kolumbijski, egipski lub jako jeden z wielu innych światopoglądów.
Innymi słowy, każda grupa kulturowa cieszy się pewnym segmentem doświadczenia, który jest nie więcej niż ułamkiem całkowitego możliwego dostępnego doświadczenia. Benjamin Whorf uważał, że takie segmenty doświadczenia są ograniczone słownictwem i pojęciami tkwiącymi w języku. Ucząc się większej liczby języków, zwłaszcza tych z ekscytująco różnymi koncepcjami, możemy poszerzyć naszą wizję i uzyskać głębszy wgląd w naturę rzeczywistości. Wielu absolwentów romanistyki czuje się wzbogaconych, mogąc spojrzeć na świat oczami Hiszpanów lub używając francuskiej racjonalności. Uczeni języka chińskiego lub japońskiego często rozwijają dwie osobowości, gdy zanurzają się w jednym z tych dwóch języków.
Oprócz znalezienia sposobu na możliwie proste uporządkowanie i sklasyfikowanie różnic pomiędzy kulturami i narodowościami, prof. Lewis szukał również prostej metody pokazania jak te różnice pokonywać.
I tak stworzył koncepcję horyzontów, które mają zastosowanie zarówno na poziomie 3 głównych typów kultury, jak i pomiędzy poszczególnymi narodowościami. Każdy typ kulturowy i każda narodowość charakteryzuje się pewnymi cechami, które znajdują się w zasięgu jego horyzontu oraz takimi, które są poza tym zasięgiem. Klucz do znalezienia porozumienia i przezwyciężenia różnic polega więc na tym, aby zaczynać od budowania współpracy na tych cechach, które są wspólne dla obydwu horyzontów.
Poniżej przedstawiam przykłady 3 horyzontów opracowanych przez Richarda D. Lewisa.
Praktyczne przykłady nieporozumień w pracy wynikających z różnorodności kulturowej zależnej od narodowości
W metodzie opracowanej przez Richarda Lewisa Polak może znaleźć bardzo cenne wskazówki dotyczące współpracy na przykład:
z Anglikiem
lub z Japończykiem.
"Na dzień dobry" mamy do pokonania barierę, która nas oddziela.
Jeżeli będziesz oczekiwać, że Japończyk odpowie na Twoją słowiańską spontaniczność i otwartość bezpośredniością i szczerością - bardzo się zawiedziesz. Jeżeli w roli przełożonego będziesz oczekiwać od Japończyka tzw. "konstruktywnego feedbacku" - też bardzo się zawiedziesz. W Japońskiej kulturze skrytykowanie szefa, to "odebranie mu twarzy".
Jeżeli współpracując z Brytyjczykiem będziesz dosłownie interpretować jego wypowiedzi możesz się wpakować w niezłe kłopoty. Najlepiej obrazuje to z przymrużeniem oka poniższe zestawienie.
Praktyczne lekcje wynikające z pracy z różnymi typami kulturowymi
Nie jestem zawodowym specjalistą w temacie wielokulturowości. Ale moje doświadczenie wynikające z ponad 20-letniej pracy w wielonarodowej korporacji nauczyło mnie kilku niewątpliwych rzeczy.
Taka współpraca wymaga:
cierpliwości,
tolerancji,
chęci uczenia się i zrozumienia,
pozwolenia sobie na błędy i szybkiego wyciągania z nich wniosków,
gotowości do proszenia o pomoc/radę innych.
I paradoksalnie (w świecie biznesowym zorientowanym na osiąganie celów) cel przechodzi na dalszy plan. Bo im bardziej będziemy go próbowali zrealizować (w swoim rozumieniu w najlepszy możliwy sposób), tym większy opór napotkamy.
Tak więc w środowisku międzynarodowym i wielokulturowym bardziej liczy się JAK, niż CO, KTO i KIEDY.
Źródła:
Richard D. Lewis "When Cultures Collide. Leading Across Cultures", wyd. Nicholas Brealey Int., London, 2006
https://www.semanticscholar.org/paper/When-Cultures-Collide%3A-Leading-Across-Cultures-Lewis/ab4c2c7c8b6406da118afb34352d527d789fa065
Wielokulturowość i brak międzynarodowego doświadczenia nie są jedynymi źródłami nieporozumień w miejscu pracy. Każdy z nas obarczony jest błędami poznawczymi, które wpływają na nasze postrzeganie świata oraz podejmowane przez nas decyzje.
Na portalu Empowerment Coaching poświęciliśmy tematowi błędów poznawczych specjalną sekcję. Znajdziesz tam między innymi Listę 50 Najczęściej Spotykanych Błędów Poznawczych opracowaną w formie infografik.
Te infografiki można dowolnie pobierać i dystrybuować.
Oprócz biblioteki błędów poznawczych w naszej dedykowanej sekcji znajdziesz również wyczerpujące informacje wyjaśniające czym jest błąd poznawczy oraz dowiesz się jak swoje błędy poznawcze identyfikować oraz eliminować.
Zobacz także: