Czym jest self-coaching? To sztuka zadawania pytań samemu sobie. Te pytania mogą nam posłużyć zarówno do pracy nad sobą samym, jak i wtedy, kiedy chcemy pomóc innej osobie (np. w pracy, kiedy wspieramy kogoś z naszego zespołu).
W obydwu przypadkach technika self-coachingu umożliwia uświadomienie sobie swoich ślepych punktów (ang. blind spots), pozwala oddzielić interpretacje od faktów, daje nam szansę na dostrzeżenie nowych opcji i generalnie poszerza perspektywę naszego spojrzenia - na siebie samych i na otaczający nas świat. A poszerzenie tej perspektywy ujawnia nie dostrzegane do tej pory możliwości rozwiązań.
Self-coaching - sztuka zadawania pytań
Jedną z generalnych zasad stosowanych w self-coachingu jest zadawanie pytań, które skupiają się na pozytywach. Dzięki temu przenosimy naszą uwagę z obszaru problemu do obszaru rozwiązania. Startując z tego bezpiecznego i optymistycznego miejsca pt. “szukamy rozwiązania” łatwiej jest uruchomić nasze zasoby i zauważyć możliwości, które umykają naszej uwadze, kiedy pozostajemy na płaszczyźnie “problem”.
I przy tej okazji mała dygresja nt. pytania "dlaczego?" (odniesiona do pracy nad samym sobą)
Dlaczego należy być ostrożnym z używaniem pytania “dlaczego?” 🙂
Ponieważ takie pytanie trzyma nas w obszarze “problem”. A więc również trzyma nas w przeszłości. Jest pytaniem o przyczynę, o coś, co już było. A przecież w konwencji coachingowej chodzi o to, żeby ruszyć do przodu.
Co więcej, jeżeli masz preferencję przeżywania świata głównie w swoim wnętrzu, jeżeli masz tendencję do “przeżuwania myśli”, to pytanie “dlaczego?” może wyzwolić bardzo niebezpieczny proces umysłu, który zrobi wszystko, żeby uzasadnić dlaczego dzieje się, to co się dzieje. I co więcej, uzasadnić, że tak być powinno! (bo taki już jestem, bo świata nie zmienisz, bo sobie zasłużyłam, bo inaczej się nie da, itd. itp.)
Nieraz już wspominaliśmy, że nasz umysł jest perfekcyjną maszyną do znajdowania odpowiedzi na zadane pytania. Ale też odpowiedź będzie tak dobra, jak dobre było pytanie.
Bardzo ważna jest też cierpliwość. Nie należy oczekiwać rezultatów od razu. I nie należy stawiać samemu sobie zbyt wygórowanych oczekiwań. Wtedy bowiem pojawia się napięcie, które ogranicza nasze możliwości.
Nasz umysł jest czysty, kiedy jest spokojny.
Kiedy więc następnym razem doświadczysz trudnej sytuacji, która powtarza się w Twoim życiu – najpierw daj sobie szansę na uspokojenie, a potem poszukaj dobrego pytania, zadaj je sobie i ... “let it work for you”. Daj sobie czas. Olśnienia przychodzą w najbardziej nieoczekiwanych momentach.
Self-Coaching metodą GROW
W pierwszej kolejności chciałbym pokazać jak metoda coachingowa GROW, w której pracuję, może być wspaniale zastosowana do self-coaching'u, w szczególności do rozwiązywania różnych problemów, które napotykamy na swojej drodze. Każdy z nas może być dla siebie skutecznym (i wyrozumiałym) Coachem. A w miarę upływu czasu, szlifowania umiejętności samoobserwacji i pracy ze swoim myślami, stać się swoim najlepszym sprzymierzeńcem.
Model GROW, opracowany przez Sir John'a Whitmore, składa się z 4 kroków:
Główny cel
Rzeczywistość
Opcje
Wola
Na każdym etapie zadaje się odpowiednio dobrane pytania. I jedną ze złotych zasad skuteczności zarówno procesu coachingu, jak i self-coaching jest zadawanie pytań właściwych dla danego etapu. Tzn. np. na etapie definicji celu nie zadajemy pytań dotyczących rozwiązań. Wszystko ma swoją kolejność i swój porządek. Na tym między innymi polega sztuka zadawania pytań w coachingu.
Warto również pracować z kartką papieru i zapisywać swoje myśli, obserwacje, opcje, wybory. To bardzo podnosi skuteczność procesu self-coachingu. Ponadto w przyszłości można wrócić do swoich notatek i ze zdziwieniem zauważyć jak wielki postęp się dokonał w obszarze naszej samo-świadomości.
Krok 1. Główny cel - Co chcesz osiągnąć?
Identyfikacja celu jest kluczowym etapem w procesie coachingowym. To również fundament self-coachingu. Warto poświęcić czas na to, aby bardzo dokładnie przeanalizować cel, który chcemy osiągnąć. Bardzo często okazuje się, że w pierwszym odruchu zabieraliśmy się do rozwiązania niewłaściwego problemu i dopiero skrupulatna praca nad dobrym zdefiniowaniem celu odkrywa przed nami problem najważniejszy.
Oto pytania, które zadaje się na tym etapie self-coachingu:
Czy to na pewno jest MÓJ cel? A może coś, co chcę zrealizować pod wpływem/ze względu na kogoś innego?
Na ile mój cel jest konkretny, realny, istotny i ograniczony czasowo?
PO CO chcę go osiągnąć? Co mi to da? Jakie korzyści mi to przyniesie?
Po czym będę wiedzieć, że osiągnąłem swój cel? Co się zmieni w stosunku do obecnej sytuacji?
Krok 2. Rzeczywistość. Gdzie TERAZ jesteś? Co się dzieje?
Poświęcenie czasu na analizę aktualnej sytuacji pozwala po pierwsze ją urealnić (czyli np. oddzielić fakty od naszych spekulacji lub interpretacji), po drugie spojrzeć na nią z różnych punktów widzenia (a więc poszerzyć naszą perspektywę patrzenia) i dzięki temu przygotować solidny grunt do określenia i wyboru opcji w kroku następnym.
Przez ten etap self-coachingu prowadzą nas następujące pytania:
Co dzieje się w tym momencie? Jak jest teraz?
Co widzę? Co słyszę? Co czuję? Co robię? Jak się zachowuję?
Jeżeli idealnej sytuacji (sytuacji osiągnięcia celu) przypisałbym liczbę 10, to jak oceniłbym obecną sytuację w skali od 1 do 10? Czy osiągnięcie oczekiwanego postępu warte jest mojego wysiłku? Może w tym kontekście obecna sytuacja wcale nie jest taka zła, jak myślałem?
Jakie działania już podjąłem? Co działa? Co nie działa?
Krok 3. Opcje - Co mogę zrobić? Jakie są MOŻLIWOŚCI?
Ten etap służy do wygenerowania możliwych rozwiązań poprzez możliwie szerokie spojrzenie na siebie i swoje otoczenie.
Osiągamy to poprzez korzystanie z następujących pytań:
W jaki sposób mogę osiągnąć swój cel? Co mógłbym zrobić, aby przybliżyć się do celu? Co
jeszcze mogę zrobić? (to pytanie warto często powtarzać) Co warto przestać robić, abym mógł osiągnąć swój cel? (sprytne pytanie!) Co jeszcze?
Kto mógłby mi pomóc w osiągnięciu mojego celu? Z jakich zasobów mógłbym skorzystać, aby osiągnąć swój cel? Czy znam kogoś, kto zrealizował już taki cel? Czego mogę się z tego nauczyć?
Jakie widzę inne możliwości dojścia do celu?
Gdybym nie był ograniczony czasem, co jeszcze mógłbym zrobić? Gdybym nie był ograniczony
jakimikolwiek innymi przeszkodami, co jeszcze mógłbym zrobić?
Krok 4. Wola - Co ZROBISZ? Jak BARDZO CHCESZ to zrobić?
To etap, na którym podejmujesz decyzję dotyczącą tego, jakie konkretne działania podejmiesz. Jego zadaniem jest również sprawdzenie twojej gotowości i motywacji do podjęcia konkretnych kroków.
Zrealizujesz to stosując następujące pytania coachingowe:
Którą z opcji wybieram? Która z nich jest dla mnie najlepsza na obecnym etapie? Dlaczego?
Jeżeli maksymalny poziom motywacji określiłbym liczbą 10, to jak w skali 1-10 oceniłbym swoją chęć do zrealizowania wybranej opcji?
Co w związku z tym wyborem chcę zrobić? Jaki będzie mój pierwszy krok? Od czego zacznę? Co mogę zacząć robić od zaraz?
Jak będę sprawdzać, czy wybrane działania przybliżają mnie do wybranego celu?
Jak będę świętować swoje postępy? Jak siebie sam docenię za osiągane efekty?
Życzę powodzenia i bardzo zachęcam do wybrania się w podróż self-coachingu metodą GROW. Skarby, które odkrywa się na tej drodze bywają bezcenne. Wypróbuj proszę te metodę, a jeśli zadziała - zacznij praktykować regularnie. Wszak, jak ktoś mądrze powiedział, "człowiek jest sumą nawyków" 😉
Sztuka zadawania w pytań w coachingu trudnych sytuacji
Druga część tego artykułu ma na celu dostarczyć narzędzia, które pomogą radzić sobie w trudnych sytuacjach. Dotyczy to zarówno sytuacji, które już miały miejsce, ale wywarły na nas znaczący emocjonalny wpływ, jak tych momentów, kiedy znajdujemy się w środku trudnej sytuacji i czujemy jak wzbierają w nas silne emocje.
Zacznijmy od tego pierwszego przypadku.
Mocne pytania dotyczące trudnej sytuacji, która już miała miejsce:
Co było dla mnie najtrudniejsze w tej sytuacji?
Co w tej sytuacji było dla mnie najważniejsze?
Wiedząc teraz to, co wiem, po odpowiedzi na powyższe pytania, co następnym razem zrobię inaczej?
Przeprowadzenie takiej prostej analizy post-factum umożliwia nam wyciągnięcie cennych wniosków, które sprawią, że w przyszłości będziemy lepiej przygotowani do wejścia w trudną dla nas sytuację i nie zareagujemy na zasadzie podświadomego autopilota.
A teraz zestaw pytań, które bardzo pomagają w trakcie trudnych dla nas wydarzeń. Te pytania pomagają ochłonąć, nabrać odpowiedniego dystansu, zobaczyć sytuacje w możliwie obiektywny sposób, usłyszeć dobrze siebie i uniknąć zachowań, których potem moglibyśmy bardzo żałować. Przedstawiony tu zestaw pytań oparty jest na metodzie Porozumienia Bez Przemocy.
Pytania, które warto sobie zadać w czasie trudnej sytuacji:
Co widzę, co słyszę? (co się realnie dzieje, fakty - nie moje interpretacje)
Co czuję?
Czego najbardziej teraz potrzebuję? (jaka moja ważna potrzeba nie jest w tej chwili zaspokajana)
O co chciał(a)bym teraz poprosić? (również samego / samą siebie)
Metoda Porozumienie Bez Przemocy (ang. Non Violent Communication - NVC) została opracowana przez psychologa Marshalla B. Rosenberga. Bardzo ładny i praktyczny opis zastosowania metody NVC można znaleźć np. u Magdaleny Malinowskiej.
Zobacz także: