Trzy sita Sokratesa: jak przesiać każdą wiadomość, zanim ją przekażemy?

Ryszard Skarbek
5 dni temu
5 minut(y) czytania

Zaktualizowano: 9 godzin temu

W świecie pełnym plotek, fake newsów i sensacji coraz trudniej oddzielić prawdę od tego, co zmanipulowane, niepełne lub wręcz toksyczne. Dlatego warto wrócić do starożytnej mądrości, jaką pozostawił nam grecki filozof Sokrates.

Stworzył on ponadczasową metodę znaną jako sokratejskie sita. To prosty, niezwykle skuteczny zestaw filtrów, dzięki którym możemy przesiać każdą wiadomość, zanim zaczniemy o niej mówić dalej. W tym artykule wyjaśnimy, na czym polega ta metoda, skąd się wzięła i jak możesz z niej skutecznie korzystać w czasach współczesnej dezinformacji.

To przewodnik, który pomoże Ci pomyśleć zanim coś powiesz albo udostępnisz dalej. Pokaże Ci jak skutecznie filtrować fałsz lub powstrzymać się od emocjonalnej wypowiedzi, a nawet zapobiec własnym reakcjom, których później można żałować.

Opowieść o trzech sitach Sokratesa.

Któregoś dnia zjawił się u filozofa Sokratesa jakiś człowiek i chciał się z nim podzielić pewną wiadomością.

— „Sokratesie! Nigdy nie zgadniesz, co usłyszałem o twoim przyjacielu!”

Sokrates spokojnie uniósł rękę:

— „Poczekaj chwilę. Zanim mi cokolwiek powiesz, przepuśćmy twoje słowa przez trzy sita.”

— „Trzy sita?” zapytał zaskoczony mężczyzna.

— „Tak. Pierwsze to prawda. Czy jesteś absolutnie pewien, że to, co masz mi do powiedzenia, jest prawdą?”

— „Nie do końca... Po prostu mi to opowiedziano.”

— „Dobrze. Drugie sito to dobroć. Czy to, co chcesz mi powiedzieć, jest czymś dobrym lub pozytywnym?”

— „Nie, wręcz przeciwnie ...”

— „Rozumiem. A trzecie sito to użyteczność. Czy to, co chcesz mi powiedzieć, przyniesie mi coś pożytecznego lub pomoże mi w jakiś sposób?”

— „Szczerze mówiąc ... nie.”

W takim razie nie mówmy o tym wcale! – powiedział Sokrates. – Jeżeli to, co pragniesz mi powiedzieć, nie jest ani prawdziwe, ani dobre, ani pożyteczne, wolę nic o tym nie wiedzieć.

Czym jest metoda sit Sokratesa i dlaczego stała się ponadczasowym narzędziem?

3 sita Sokratesa to filozoficzna metoda oceny tego, co chcemy powiedzieć drugiej osobie. Opiera się na idei, że zanim przekażemy jakąkolwiek informację, powinniśmy przesiać ją przez sita: prawdy, dobra i pożyteczności.

Sokrates głęboko wierzył, że człowiek odpowiedzialny, powinien najpierw się upewnić, czy słowa, które zamierza wypowiedzieć spełniają co najmniej jedno z trzech wymienionych kryteriów. Tylko wtedy można przypisać im wartość.

Ta zasada jest wyjątkowym narzędziem do radzenia sobie w bardzo różnych sytuacjach, zarówno w życiu prywatnym, jak ki zawodowym.

Pierwsze sito: PRAWDA. Czy informacja jest zgodna z prawdą?

To najważniejsze ze wszystkich kryteriów. Sokrates wierzył, że człowiek powinien zawsze zaczynać od pytania o prawdę.

Jeśli usłyszysz sensacyjną wiadomość, warto sprawdzić:

czy ta informacja jest w ogóle potwierdzona,
czy są dowody,
czy to tylko opinia, domysł lub próba przyciągnięcia uwagi.

W epoce XXI wieku tent prosty test chroni przed:

fake newsami,
manipulacją,
plotkami,
powielaniem treści nieprawdziwych.

Jeśli informacja nie jest prawdziwa, należy o niej od razu zapomnieć.

Drugie sito: DOBRO. Czy wiadomość jest dobra lub wartościowa?

Sito dobra jest drugim etapem refleksji, którą proponował grecki myśliciel. Nawet jeśli coś jest prawdziwe, nie musi być dobre i pożyteczne. Prawda może być raniąca, zbędna lub po prostu szkodliwa.

W tym miejscu warto zadać sobie pytanie:

Czy to, co chcę powiedzieć, jest wartościowe, a przynajmniej pożyteczne?
Czy ta wiadomość może komuś pomóc, wesprzeć go, pozwolić mu coś zrozumieć?

A może jedynie:

zaszkodzić,
wzbudzić sensację,
pogorszyć sytuację?

Sokrates uważał, że mądry człowiek nie dzieli się informacjami, które nie niosą żadnego dobra.

Trzecie sito: POŻYTECZNOŚĆ. Czy komunikat jest przydatny?

Trzeci przesiew wyróżnia się na tle wielu współczesnych koncepcji komunikacji. Nawet jeśli coś jest prawdziwe i nie jest złe, to wcale nie musi być przydatne.

Dlatego filozof pytał:

„Czy to, co chcesz mi powiedzieć, jest użyteczne?”

Trudno znaleźć lepszy test na treści, które są:

nieistotne,
powierzchowne,
niepraktyczne,
nie wnoszące niczego do rozmowy.

Jeśli informacja nie spełnia tego wymogu, szkoda na nią czasu.

Dlaczego metoda trzech sit to najlepszy sposób na współczesną dezinformację i fake news?

W dobie mediów społecznościowych jedna osoba może w ułamku sekundy rozesłać fałszywą informację do tysięcy ludzi. Dlatego zasada Sokratesa jest dziś bardziej aktualna niż kiedykolwiek.

Chroni przed:

oczernianiem,
tworzeniem poczucia zagrożenia,
szkodliwymi informacjami,
manipulacją,
próbą wywołania skandalu,
rozprzestrzenianiem tanich rewelacji.

To świetna technika obrony przed manipulacją i współczesnym chaosem.

Jak świadomie korzystać z mądrości Sokratesa w codziennym życiu?

Aby korzystać z tej metody, wystarczy pamiętać o jednym zdaniu:

„Zanim zaczniesz mówić - przesiej to, co chcesz przekazać.”

To rada, którą warto stosować:

w komunikacji prywatnej,
w pracy,
na spotkaniach,
w mediach społecznościowych,
w relacjach z bliskimi.

Wprowadzenie tej zasady wpływa nas w dwójnasób. Z jednej strony zmienia sposób, w jaki reagujemy na każdą komunikat, który otrzymujemy. Z drugiej strony sprawia, że zupełnie inaczej podchodzimy do tego, co my chcemy zakomunikować innym.

W pracy ta metoda jest bezcenna z następujących powodów:

chroni przed konfliktami,
buduje kulturę odpowiedzialnej komunikacji,
eliminuje niepotrzebne nieporozumienia,
zmniejsza liczbę wiadomości.

W obszarze edukacji uczy młodzież, jak unikać fałszywych informacji. W mediach społecznościowych chroni przed nieprzemyślanym powielaniem postów. Jest to naprawdę rozwiązanie ponadczasowe, proste i niezwykle skuteczne.

Jak przesiać wiadomość? Trzy przykłady z życia.

Przykład 1: plotka w pracy.

Ktoś rzuca mimochodem: „Słyszałeś, że będą nas restrukturyzować?”.

✔ Nie wiadomo, czy to potwierdzona decyzja.

✔ Nie wpływa to dobrze na odbiorców.

✔ W żaden sposób nie można skorzystać z tak sformułowanego przekazu.

→ Nie warto tego przekazywać dalej i należy zgasić potencjalny strach w zarodku.

Przykład 2: nowinka o znajomym.

„Widziałem, jak Tomek "wywinął orła" i jęczał jak dziecko.”

✔ Możliwe, że to zgadza się z prawdą.

✔ Ale nie jest to dobre.

✔ I w żaden sposób nie jest przydatne.

→ Nie warto tego komentować.

Przykład 3: ważna komunikat publiczny.

„Wprowadzamy nowy program refundacji leków.”

✔ To fakt. Źródło jest sprawdzone, a komunikat ma wiele szczegółów pozwalających na jego weryfikację.

✔ To jest informacja o zmianie na lepsze.

✔ Zawiera użyteczne dane, które są ważne dla określonej grupy odbiorców.

→ Warto przekazać dalej.

Słowa mają moc. Dlaczego trzeba brać odpowiedzialność za to, co mówimy?

Jako ludzie mamy tendencję do postrzegania rzeczywistości przez pryzmat naszych doświadczeń, przekonań, emocji i potrzeb. Rzadko bywamy w pełni obiektywni. Nie bez powodu zidentyfikowano co najmniej 188 błędów poznawczych, które wpływają na nasz osąd. Warto więc uświadomić sobie, że z natury widzimy świat w sposób subiektywny. Lub jesteśmy w stanie zobaczyć tylko cześć większej całości.

Słowa są ważne, bo pokazują jak myślimy. Oddziałują też na innych ludzi w sposób bezpośredni. Ponadto jeżeli pozwalamy ponieść się emocjom, możemy nie tylko sprawić ból innym, ale zaszkodzić również sobie.

Wypowiedziane słowa mogą:

budować lub niszczyć,
wspierać lub ranić,
pomagać lub szkodzić.

Dlatego warto się zastanowić, zanim powiemy coś zbyt pochopnie. Jedno zdanie wypowiedziane w gniewie może sprawić, że będziemy tego żałować do końca życia. Sokrates był przekonany, że człowiek świadomy dba o jakość swoich wypowiedzi.

Podsumowanie: trzy filtry mądrej komunikacji wg Sokratesa.

Trzy sita Sokratesa to prawda, dobro i pożyteczność.
To jedna z najbardziej skutecznych metod stosowanych w odpowiedzialnej komunikacji.
Dzięki trzem sitom możemy ograniczyć rozprzestrzenianie treści nieprawdziwych, szkodliwych lub nieistotnych.
To prosty sposób na filtrowanie każdej informacji.
Warto stosować ją w pracy, w domu i w mediach społecznościowych.
Zanim coś powiesz lub przekażesz zasłyszaną informację, sprawdź ją przez pryzmat tej skutecznej zasady.