Zrozumienie jak działa komunikacja interpersonalna, jest niezbędne do skutecznego porozumiewania się. Niezależnie od tego, czy chodzi o relacje w pracy, w rodzinie, czy z przyjaciółmi, umiejętna komunikacja może znacznie poprawić jakość tych interakcji, pomagając unikać nieporozumień i konfliktów.
Czym Jest Komunikacja Interpersonalna – Definicja
Komunikacja interpersonalna to proces wymiany informacji, myśli i uczuć pomiędzy co najmniej dwoma osobami. W tym procesie nadawca przekształca informacje w komunikat, który odbiorca odbiera, interpretuje i odpowiada na niego. To kluczowy element w budowaniu relacji, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.
Komunikacja interpersonalna jest procesem, w którym ludzie formują swoje stosunki poprzez wymianę werbalnych i niewerbalnych komunikatów. To nie tylko przekazywanie informacji, ale również budowanie relacji, tworzenie więzi i bliskości, współpraca oraz wspólne eliminowanie problemów i konfliktów.
Przykład
W codziennej pracy komunikacja międzyludzka może obejmować rozmowy twarzą w twarz, spotkania zespołowe, prezentacje, wideokonferencje, rozmowy telefoniczne, a także wymianę e-maili, dokumentów, raportów i innych form pisemnej komunikacji.
Rodzaje Komunikacji Interpersonalnej. Komunikacja Werbalna i Niewerbalna – Komunikaty Językowe i Mowa Ciała
Komunikację między ludźmi można podzielić na dwa główne rodzaje: niewerbalną i werbalną. Wg badań aż 75 - 80% sygnałów, które wysyłamy należy do naszej mowy pozawerbalnej. To właśnie sygnały pozawerbalne pokazują co naprawdę myślimy lub czujemy.
Z kolei komunikowanie się słowami to nie tylko mówienie. To również umiejętność wsłuchiwania się.
Zobaczmy więc jakie elementy składają się na obydwa typy komunikacji.
Komunikacja Werbalna
Komunikacja werbalna obejmuje wymianę informacji przekazywanej za pomocą słów. Może to być zarówno mowa, jak i komunikacja pisemna. Najważniejsze elementy, które wpływają na jakość komunikacji słownej to jasność przekazu oraz umiejętność aktywnego słuchania.
Komunikacja Niewerbalna
Mowa niewerbalna obejmuje wszystkie elementy komunikacji, które nie są związane z językiem i słowami. Należą do nich wygląd fizyczny (np. styl ubierania się), mowa ciała (postawa, gesty, ruchy rąk i nóg, odległość), mimika twarzy, ton i płynność głosu oraz kontakt wzrokowy.
Komunikaty niewerbalne mogą powiedzieć dużo więcej niż same słowa i warto zainwestować czas w rozwijanie sztuki odczytywania tych ważnych sygnałów. My poświęciliśmy temu tematowi osobny, obszerny artykuł pt. Język Ciała - Komunikacja Niewerbalna.
W tym miejscu podamy najważniejsze wskazówki i sposoby na właściwe odczytywanie sygnałów w różnych kontekstach.
Rola Języka Ciała
Język ciała odgrywa kluczową rolę w mowie niewerbalnej. Np. zgarbiona, zapadnięta w sobie sylwetka ciała może świadczyć o braku pewności siebie, zmęczeniu, braku chęci współpracy. Innym przykładem może być układ sylwetki w trakcie spotkań zespołowych. Odchylenie ciała do tyłu lub odsunięcie się wraz z fotelem od stołu konferencyjnego świadczą o braku zainteresowania tematem lub sprzeciwie. Skrzyżowanie rąk na piersiach służy o ewidentnym sprzeciwie.
Ton Głosu, Jego Barwa i Tempo
Cichy ton głosu i brak płynności w mówieniu świadczą o braku pewności siebie. Ton podniesiony to silne emocje, które mogą być zarówno ekscytacją, jak i złością. Szybkie tempo świadczy o zdenerwowaniu lub stresie. Wysoki głos również.
Kontakt Wzrokowy
Kontakt wzrokowy jest bardzo ważnym elementem komunikacji pozawerbalnej mającym szczególne znaczenie przy tzw. "pierwszym wrażeniu". Liczy się tutaj zarówno fakt unikania kontaktu, jak również to jak długo potrafimy taki kontakt utrzymać. Na dłuższą metę jest to również bardzo ważny składnik budowy zaufania i więzi. Jeżeli w pracy lub w związku w trakcie rozmowy jedna ze stron ucieka od spotkania się wzrokiem, świadczy to o niewypowiedzianym kłopocie, który wymaga przezwyciężenia w tej relacji.
Proces Komunikacji Interpersonalnej. Kodowanie i Dekodowanie. Przekaz i Odbiór
W procesie komunikacji interpersonalnej możemy wyróżnić następujące kluczowe etapy:
Kształtowanie informacji: Osoba mówiąca formułuje komunikat, który chce przekazać.
Przekaz komunikatu: Nadawca wysyła komunikat do odbiorcy za pomocą odpowiednich kanałów (mowa, pismo, gesty, dotyk).
Odbiór komunikatu: Odbiorca odbiera komunikat i stara się go zrozumieć.
Interpretacja: Odbiorca interpretuje komunikat na podstawie własnych doświadczeń i kontekstu.
Feedback: Odbiorca odpowiada na komunikat, przekazując nadawcy informację zwrotną.
Efekt komunikacji to zmiany, które w wyniku przekazu informacji zachodzą głównie po stronie odbiorcy. To zmiany dotyczące jego wiedzy, zachowania, sposobu odczuwania i myślenia. Często w naturalny sposób rozmówcy zamieniają się rolami i zmiany zachodzą również po stronie mówcy.
Funkcje Komunikacji Interpersonalnej
Zobaczmy teraz jakie są funkcje szeroko pojmowanej komunikacji społecznej. To może być nieco sucha, opisowa część tego artykułu, ale warto sobie przypomnieć lub uświadomić gdzie komunikacja interpersonalna odgrywa kluczową rolę.
Wymiana Informacji
Komunikacja interpersonalna umożliwia wzajemny przepływ informacji, a to jest niezbędnym budulcem wzajemnego zrozumienia, podejmowania decyzji, współpracy i realizacji celów.
Budowanie Relacji
Komunikacja jest kluczowa w budowaniu i utrzymywaniu relacji międzyludzkich. Dobre relacje opierają się na otwartej, szczerej i dwustronnej komunikacji.
Rozwiązywanie Problemów
Umiejętna komunikacja jest kluczowa dla eliminowania problemów, umożliwiając znalezienie wspólnego rozwiązania.
Rozwiązywanie Konfliktów
Mądra komunikacja jest niezbędna przy pokonywaniu konfliktów. Poprzez jasne i bezpośrednie komunikowanie swoich myśli i uczuć, strony konfliktu mogą znaleźć wspólne rozwiązanie.
Bariery Komunikacji
Istnieje wiele powodów dla których właściwe przesyłanie i odbieranie informacji może się nie udać. Temat jest na tyle obszerny, że poświęciliśmy mu na naszym blogu osobny artykuł pt. Bariery w Komunikacji.
W tym miejscu wymienimy pięć głównych przeszkód.
Bariery Fizyczne
Bariery fizyczne to przeszkody wynikające z otoczenia, takie jak hałas, odległość czy nieodpowiednie warunki akustyczne, które utrudniają komunikację.
Bariery Psychologiczne
Bariery psychologiczne to przeszkody wynikające z emocji i stanów mentalnych, takie jak strach, uprzedzenia czy stres. Do tej grypy należą również błędy kognitywne (inaczej poznawcze), którym poświecimy więcej uwagi za chwilę.
Bariery Semantyczne
Bariery semantyczne to różnice w interpretacji znaczeń słów i fraz.
Bariery Behawioralne
Te przeszkody dotyczą zachowania. Może to być np. wrodzona nadpobudliwość lub seplenienie jednej ze stron.
Bariery Kulturowe
Te bariery wynikają z różnic kulturowych między rozmówcami. Brak tolerancji i uwrażliwienia na niuanse związane z tradycją i kulturą danej narodowości lub obszaru geograficznego mogą prowadzić do nieporozumień i konfliktów, a także sytuacji komicznych.
Przykład: są kraje, gdzie skinienie głową w dół oznacza odmowę.
Zachęcamy do zapoznania się z dedykowanym felietonem, w którym w opisaliśmy Model Lewisa. Ten model w sposób kompleksowy opisuje charakterystyki wszystkich głównych narodowości świata i pokazuje na jakie przeszkody napotykają, kiedy wchodzą ze sobą w interakcje.
Błędy Poznawcze i Uprzedzenia
Ważną grupę przeszkód stanowią błędy poznawcze, zwane inaczej heurystykami lub skrótami myślowymi. To myślenie stereotypami, które sprawia, że nawet nie podejmujemy rozmowy z osobą na pierwszy rzut oka różniąca się od nas lub zapytani - wolimy takiej rozmowy nie podjąć. Wg Wikipedii do dziś zidentyfikowano ponad 180 takich błędów.
Błąd poznawczy to utrwalone, nieracjonalne zaburzenie w naszym myśleniu, które wpływa na wyciągane przez nas wnioski, na nasze emocje, i w efekcie na nasze decyzje, postawy i zachowania.
Pojęcie to zostało wprowadzone po raz pierwszy w roku 1972 przez Daniela Kahnemana i Amosa Tversky’ego. Dzięki temu powstała ekonomia behawioralna, a Kahneman jest między innymi autorem sławnej książki pt. "Pułapki Myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym".
Nasz coachingowy portal zawiera specjalną sekcję, którą poświeciliśmy najczęściej spotykanym efektom, heurystykom i syndromom poznawczym.
Znajduje się tam m.in. Lista Błędów Poznawczych - Top 50. To graficzne przedstawienie 50 najczęściej spotykanych błędów wraz z wyjaśnieniem, przykładami i często odrobiną humoru. Każdemu błędowi odpowiada jedna infografika. Infografiki można dowolnie pobierać i dystrybuować.
Oto przykład jednej z nich:
A Jak Wygląda Skuteczna Komunikacja? Jak Komunikować się Efektywnie i Pokonywać Bariery Komunikacyjne?
Warto zacząć od tego, że osobista rozmowa zawsze będzie lepszym rozwiązaniem, niż inne metody komunikacji. Tylko wtedy mamy szansę na obserwację bogatej różnorodności wszelkich sygnałów. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, kiedy niezbędna jest wymiana uczuć pomiędzy dwoma stronami. Tryb zdalny, rozmowa przez telefon czy też wymiana słów pisanych zawsze sprawią, że ważna część komunikacji pozostaje poza naszym zasięgiem.
Czasem jednak nie mamy możliwości (lub odwagi), aby spotkać się i porozmawiać osobiście. Przyjrzyjmy się więc kluczowym czynnikom sukcesu, które mają zastosowanie w większości przypadków.
Jasność Przekazu
Wiadomość powinna być jasna i zrozumiała. Zrezygnuj z używania skomplikowanego języka lub żargonu, który może być niezrozumiały dla odbiorcy. Nie korzystaj ze skrótów, które mogą brzmieć jak "chińszczyzna" - zwłaszcza dla osób spoza Twojej branży. Jeśli trzeba, na początku rozmowy wyjaśnij i uzgodnij takie samo rozumienie kluczowych pojęć.
Czasami też lepiej nie otwierać ust, niż zabierać głos. Jak powiedział Albert Einstein: "Jeżeli nie potrafisz czegoś wytłumaczyć w prosty sposób, to znaczy, że sam nie wystarczająco to rozumiesz", a inne powiedzenie mówi, że 'Silence is better than bullshit".
Świadomość Barier
Nie zakładaj, że Twój rozmówca myśli tak jak Ty i rozumie Twoje intencje. przygotuj się na obserwowanie ewentualnych przeszkód w procesie odbiór przekazu – komunikat. Świadomość istnienia barier jest pierwszym krokiem do ich pokonania.
Aktywne Słuchanie
Nie wystarczy posłuchać po to, żeby odpowiedzieć. Chodzi o to, żeby zrozumieć. Takie umiejętność polega na pełnym skupieniu się na rozmówcy, chęci zrozumienia jego przekazu i odpowiednim reagowaniu. Spraw, aby Twój rozmówca poczuł, że jesteś zaangażowany w rozmowę. Więcej szczegółów nt. możliwych technik znajdziesz w osobnym artykule nt. umiejętności słuchania.
Elastyczność i Adaptacja Stylów Komunikacji
Dostosowanie stylu komunikacji do kontekstu i odbiorcy jest kluczowe dla "złapania wspólnej fali". To sztuka, której rozwijanie wymaga czasu i konsekwentnej pracy.
Empatia
Empatia pozwala lepiej zrozumieć i odczuć emocje rozmówcy, a to sprzyja nawiązaniu prawdziwej więzi i budowaniu zaufania. Można ją rozwijać i świadomie nad nią pracować. Obszerne wyjaśnienie kim jest osoba empatyczna znajdziesz w innym dedykowanym artykule.
Asertywność
To wyższy, bardziej zaawansowany poziom relacji interpersonalnych. Wyrażanie swoich uczuć i myśli w sposób asertywny (a nie agresywny), z zachowaniem szacunku zarówno dla siebie, jak i dla innych pozwala osiągać kompromis w sprawach trudnych i radzić sobie z przezwyciężaniem konfliktów w sposób dojrzały. Asertywność to bardzo szeroki temat, któremu również poświęciliśmy osoby artykuł, a właściwie cały ich cykl.
Poszerzanie Samoświadomości
To kolejny, jeszcze bardziej zaawansowany poziom. Tym razem chodzi o samoświadomość i pracę nad spójnością naszych zachowań, słów i gestów. Zdarza się bowiem często, że nie zdajemy sobie sprawy z istnienia pewnych aspektów naszej osobowości, a są one widoczne dla innych osób. To tak zwany Obszar Ślepy lub Ślepy Punkt.
Z drugiej strony pewne wewnętrzne bariery sprawiają, że nie pokazujemy innym wszystkiego. Chronimy pewne części, a to wymaga wydatkowania energii i sprawia, że nie zachowujemy się w sposób naturalny. To tak zwana Fasada lub inaczej "Ja wiem - inni nie wiedzą".
Istnieje bardzo skuteczne narzędzie, które poszerza naszą samoświadomość istnienia tych obszarów. To Okno Johari. Poświęciliśmy my osobny tekst na naszym blogu i bardzo zachęcamy to zapoznania się z tym opisem.
Ćwiczenie Okna Johari skutecznie pomaga lepiej poznać siebie, odkryć swoje nieoczywiste aspekty i budować dużo lepsze relacje międzyludzkie. Regularna praca z tym narzędziem przynosi korzyści każdemu - bez względu na wiek, doświadczenie, czy rolę zawodową.
Może być ona bardzo przydatna dla menedżerów i liderów biznesowych. Pomaga budować zdrowy autorytet, inspirować innych, rozwijać zaufanie w zespole, wspierać rozwój pracowników, a nawet umiejętnie przekazywać bardzo wartościowy feedback.
Komunikacja w Miejscu Pracy
Wg różnorodnych badań aż do 80% wszelkich problemów biznesowych ma swoje źródło w wadliwej komunikacji. Wszak firma, to przede wszystkim ludzie, którzy nieustanne wchodzą w interakcje z innymi. Jest to więc często niedoceniany aspekt, który wpływa na wszystkie wyniki firmy, ale również na satysfakcję i zaangażowanie pracowników.
Znaczenie Komunikacji w Miejscu Pracy
Najlepszą chyba esencją pokazującą znaczenie umiejętności komunikacji interpersonalnej w pracy są ćwiczenia, które można bardzo często spotkać na wielu szkoleniach biznesowych. To zabawa w "głuchy telefon" lub inne aktywności pokazujące jak łatwo następują przekłamania w procesie przepływu wiadomości - w szczególności wtedy, kiedy mamy do czynienia z przekazywaniem nadmiaru informacji.
Komunikacja w pracy jest kluczowa dla efektywnej współpracy, realizacji celów i budowania pozytywnej atmosfery. Pomaga w rozwiązywaniu problemów, podejmowaniu decyzji i poprawia efektywność pracy każdego zespołu.
Warto zwrócić uwagę, że dla lidera zespołu szczególnie ważna jest ta pozawerbalna część. Mowa ciała, gesty, mimika oraz ton głosu w sposób decydujący wpływają na odbieranie przekazu i budowanie zaufania w zespole. Sprzeczność pomiędzy warstwą słowną, a pozasłowną zawsze spowoduje wątpliwości, wycofanie i ostrożność członków zespołu. Na dłuższą metę stanie się to ważnym powodem spadającej motywacji pracowników.
Podsumowanie: Kluczowe Wnioski nt. Komunikacji Międzyludzkiej
Komunikacja interpersonalna jest fundamentem skutecznego porozumiewania się i budowania relacji w życiu osobistym i zawodowym. Zrozumienie procesów komunikacyjnych oraz umiejętność rozpoznawania i pokonywania barier w tych procesach są kluczowe dla poprawy jakości naszych interakcji.
Najważniejsze Wnioski
Komunikacja interpersonalna obejmuje wzajemny przepływ informacji, myśli i uczuć między ludźmi.
Dwa podstawowe rodzaje komunikacji to: werbalna i pozawerbalna.
Proces komunikacji obejmuje nadawcę, odbiorcę, przekaz i informację zwrotną.
Skuteczna komunikacja wymaga przede wszystkim jasnego przekazu, aktywnego słuchania, empatii oraz świadomości istnienia przeszkód.
Komunikacja w środowisku pracy jest kluczowa dla dobrej współpracy i realizacji celów.
Bariery komunikacyjne mogą być fizyczne, psychologiczne, semantyczne, behawioralne i kulturowe.
Przełamywanie barier wymaga uważności, świadomości i elastycznej adaptacji stylów komunikacji.
Komunikacja międzyludzka rozumiana jako proces jest obecna w każdej dziedzinie naszego życia. Poprawa umiejętności komunikowania się może znacznie przyczynić się do budowania lepszych relacji i umożliwia łatwiejsze osiąganie naszych celów w życiu prywatnym i zawodowym.
Zobacz także:
תגובות