Ks. Jan Twardowski to postać, która na stałe zapisała się w historii polskiej literatury i duchowości. Jego proste, a jednocześnie głębokie słowa stały się wsparciem dla wielu ludzi, którzy poszukują sensu życia, definicji miłości oraz sposobu na pogodzenie się z przemijaniem i umieraniem - zarówno swoim, jak i bliskich.
W tym artykule przybliżamy sylwetkę księdza-poety, omawiamy jego najpiękniejsze sentencje oraz pokazujemy, dlaczego jego twórczość wciąż pozostaje aktualna. 18 stycznia 2025 r. mija dokładnie 19 lat od śmierci ks. Jana.
Kim był Jan Twardowski? Najważniejsze informacje o księdzu, który nigdy nie został proboszczem
Jan Jakub Twardowski, nazywany „poetą serca”, to jeden z najwybitniejszych polskich kapłanów poetów XX wieku. Urodzony 1 czerwca 1915 roku w Warszawie, całe dorosłe życie spędził na głoszeniu Ewangelii i tworzeniu poezji. Jego styl wyróżniał się prostotą, a jednocześnie głębią refleksji na temat miłości, śmiertelności, wiary i codzienności.
Święcenia kapłańskie przyjął niedługo po wojnie w r. 1948 i od razu został skierowany do Żbikowa, niewielkiej miejscowości w pobliżu podwarszawskiego Pruszkowa. Warunki w powojennym i biednym Żbikowie były spartańskie. Zimą wino zamarzało w kościelnym kielichu.
Początek jego kapłańskiej drogi był bardzo trudny. Słabł przy ołtarzu, drżały mu ręce. Chodził do lekarzy, którzy podejrzewali nawet epilepsję. Ale ostatecznie okazało się, że był zupełnie zdrowy i nadal kontynuował swoją posługę. Sam wspominał to po w taki sposób:
„To chyba brało się z wielkiego poruszenia. (...) Miałem poczucie małej wartości, własnej brzydoty, niedoskonałości. Wydawało mi się, że nikt na mnie nie patrzy, czułem się niedowartościowany i niepotrzebny. Tak naprawdę jestem od urodzenia wprost chorobliwie nieśmiały. Torturą było dla mnie odprawiania mszy świętej tyłem do ludzi. Myślałem: Patrzą na mnie, widzą długą tyczkę na chwiejących się nogach. Zaraz zemdleję. I mdlałem."
W końcu zapadła decyzja, że pójdzie do szkoły dla dzieci specjalnej troski w Pruszkowie. Ku zaskoczeniu wielu osób – tak bardzo odnalazł się wśród dzieci niepełnosprawnych, że wkrótce otrzymał przydomek „ten od głupich dzieci”. Dzięki temu doświadczeniu zrozumiał, że należy nazywać świat po imieniu - szczegółami, nie ogólnikami. Uświadomił sobie również, że żadne przemowy nie mają takiej mocy, jak życzliwość, ciepłe spojrzenie i dobre słowo.
W roku 1952 opuścił Żbików i pracował jako wikary w kilku kolejnych parafiach, aż zatoczył koło i wrócił do swojego rodzinnego miasta. Od 1959 aż do emerytury był rektorem kościoła sióstr Wizytek w Warszawie, gdzie głosił kazania dla dzieci. To im dedykował później swoje zbiory pt. "Zeszyt w kratkę" oraz "Patyki i patyczki". Był również wieloletnim wykładowcą w warszawskim seminarium duchownym.
Zmarł 18 stycznia 2006 w Warszawie. Zgodnie z życzeniem ówczesnego prymasa, kardynała Józefa Glempa, pochowany został w krypcie Panteonu Wielkich Polaków, miejscu pochówku przeznaczonym dla zasłużonych w Świątyni Opatrzności Bożej.
Jako ksiądz katolicki, starał się łączyć nauki duchowe z tym, co ludzkie, zwykłe, ale zarazem wyjątkowe. Jego refleksje dotyczą wartości, które w dzisiejszych czasach bywają zapomniane: nadziei, która wcale nie jest matką głupich, życzliwości, pokory i radości czerpanej z rzeczy małych. Choć mógł się poszczycić wieloma nagrodami, medalami, osiągnięciami i wyróżnieniami literackimi, zawsze powtarzał, że „poetą nie jest, a tylko pisze wiersze” i często o tym wspominał w swoich wywiadach.
Dlaczego sentencje ks. Jana są tak ważne?
Cytaty Jana Twardowskiego to swoisty klucz do zrozumienia jego poezji. Często dotykają fundamentalnych aspektów życia: wiary, miłości i umierania. Przemawiał do zwykłych ludzi, mówiąc prostym językiem o rzeczach trudnych. Sam tłumaczył to w taki sposób:
"Powołaniem poezji jest ocalać wartości najważniejsze i podeptane."
Miłość zajmuje szczególne miejsce w twórczości księdza Twardowskiego. Była dla niego źródłem nadziei i poczucia sensu. W jego strofach odnajdujemy zarówno miłość do Boga, jak i do drugiego człowieka.
Często podkreślał, że prawdziwa miłość nie jest łatwa, ale właśnie dzięki temu jest piękna i wartościowa. Kochać oznaczało dla niego dostrzegać drugą osobę taką, jaka jest – z jej wadami, słabościami i pięknem.
Z kolei śmierć to jeden z najtrudniejszych tematów, z jakimi musimy się zmierzyć. Ks. Twardowski potrafił mówić o niej w sposób łagodny, pełen nadziei i spokoju. W jego poezji umieranie nie jest końcem, ale przejściem do innej rzeczywistości.
Nie unikał trudnych pytań, ale potrafił na nie odpowiadać z wiarą i pokorą.
10 najbardziej znanych cytatów ks. Jana Twardowskiego
1. Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą, zostaną po nich buty i telefon głuchy.
2. Nie umiera ten, kto trwa w sercach i pamięci żywych.
3. Miłość jest jedna, choć ma różne imiona.
4. Bóg przychodzi wtedy, gdy się nie spodziewasz, ale zawsze jest tam, gdzie go potrzebujesz.
5. Kiedy myślisz, że wszystko stracone, pojawia się nadzieja.
6. To, co w życiu najważniejsze, nie jest widoczne gołym okiem.
7. Zamiast narzekać, spróbuj dostrzec piękno wokół siebie.
8. Miłość nigdy nie mówi: daj mi, ale zawsze: weź ode mnie.
9. Bóg jest bliżej nas, niż nam się wydaje.
10. Wiara to odwaga pójścia w nieznane z ufnością w sercu.
Złote Myśli o Bogu i Wierze
"Boga się nie udowadnia, Boga się poznaje."
„Jeśli jest noc - musi być dzień, jeśli łza - uśmiech, jak źle - to i Bóg jest na pewno.”
"Wierzyć to znaczy ufać kiedy cudów nie ma."
"Nie płacz w liście
nie pisz że los ciebie kopnął
nie ma sytuacji
na ziemi bez wyjścia
kiedy Bóg drzwi zamyka
- to otwiera okno."
"Wierzyć - to znaczy nawet nie pytać, jak długo jeszcze mamy iść po ciemku."
"Wiara i nadzieja są cnotami bliźniaczymi. Nadzieja nie jest 'matką głupich', ale wtajemniczeniem mądrych."
"Młodości Bóg folguje, starych błędy karze zaraz, bo mieli czas nauczyć się."
"Boże, po stokroć święty, mocny i uśmiechnięty -
[...] dzisiaj, gdy mi tak smutno i duszno, i ciemno -
uśmiechnij się nade mną."
"Czy można oddać Bogu pół serca, czwartą część duszy, jedną setną swojego czasu?"
"Jeśli ktoś się modli, Pan Bóg w nim oddycha."
"Błogosławiony, który się nie gorszy (jak przetłumaczył ks. Jakub Wujek), to znaczy nie oburza się na to, że Bóg nie jest taki, jakim Go sobie wyobrażamy."
"Bóg dał człowiekowi wolną wolę, więc nie może nikogo zmuszać do miłości, Jego trzeba wybrać. To jest paradoks: Wszechmogący, który wszystkiego nie może. Przychodzi i prosi o miłość."
"Do kościoła przychodzą bardzo różni ludzie, rzemieślnik, robotnik, profesor, artysta. Na koncercie w filharmonii siedzą ci, którzy się dobrali, którzy kochają muzykę. W kościele obok rzeźnika stoi docent. Jak do nich wszystkich przemówić? To nie jest proste, naprawdę."
"Trudniej kochać bliźniego niż małego fiata."
"W kościele trzeba się od czasu do czasu uśmiechać."
"Wiara to jest ciągłe szukanie, ciągłe wątpliwości, wiara nie oznacza kamiennego spokoju, braku rozdarcia. W tym także jest podobna do miłości. Nawet wiara prosta nie istnieje bez niepokoju."
"Żeby poznać Jezusa trzeba ruszyć się z miejsca i szukać ludzi, w których On mieszka."
"Anioł nie zrozumie, nie wisiał na krzyżu i miłość zna za łatwą, skoro nie ma ciała."
Najpopularniejsze Cytaty o Śmierci
"W życiu najlepiej, kiedy jest nam dobrze i źle. Kiedy jest nam tylko dobrze - to niedobrze."
„Nie umiera ten, kto trwa w pamięci żywych.”
"Śmierć nie jest wrogiem życia. Ten kto umiera ustępuje miejsca drugim."
"Nie bądź pewny, że masz czas bo pewność niepewna..."
"Jest taka miłość, która nie umiera, choć zakochani od siebie odejdą."
"A śmierć tak bardzo ważna bo się nie powtórzy."
"Żyć dopiero zaczniesz, gdy umrzesz kochając."
„Śmierć to wskazówka, że trzeba iść dalej.”
„Wszystko ma swój czas, i jest wyznaczona godzina na wszystkie sprawy pod niebem: Jest czas rodzenia i czas umierania, czas sadzenia i czas wyrywania tego, co zasadzono, czas zabijania i czas leczenia”.
"Koniec - to kłamczuch w świecie nieskończonym."
"To moi najlepsi parafianie - mówi ksiądz proboszcz oprowadzając po cmentarzu. - Nie obmawiają mnie, nie piszą na mnie anonimów i najwięcej przynoszą dochodów."
Aforyzmy o Miłości, Sercu i Samotności
"Skarżymy się nieraz, że jesteśmy samotni, niekochani, nikt nie przysłał nam życzeń. Ważniejsze jest jednak, czy my kogoś kochamy."
"Miłość bez samotności byłaby nieprawdą, samotność bez miłości rozpaczą."
"Może nawet sól jest lepsza od złota - bo złoto dzieli, a sól łączy."
"Można milczeć i milczeniem kogoś ranić."
"Uśmiech jest najprawdziwszym, kiedy jednocześnie uśmiechają się oczy."
"W świecie niewiary próbuję mówić o wierze, w świecie bez nadziei - o nadziei, w świecie bez miłości - o miłości."
"Nie polewaj, nie dmuchaj, gdy miłość się pali."
"Nadzieja uczy czekać pomalutku."
"Rozpacz jest upadkiem, z którego trzeba powstać."
"Wszechmoc, gdy kocha, najsłabszym być umie."
"Jeśli jest miłość, przestań się martwić."
"Zapomnij że jesteś, gdy mówisz że kochasz."
"Czy wiesz, że łzy się śmieją kiedy są za duże."
"Wszystko jest wtedy, kiedy nic dla siebie."
"Tak naprawdę samotni jesteśmy wtedy, kiedy sami od ludzi odchodzimy."
"Kocha się nie za cokolwiek, ale pomimo wszystko. Kocha się za nic."
"Łza po pierwszej miłości jest jak perła."
"Kochać - to nie tylko dawać, ale i przyjmować."
"Pokora nie jest słabością, ale wielka potęgą człowieka, dlatego, ze miłość jest potęgą."
"Jest taka wdzięczność, kiedy chcesz dziękować, lecz przystajesz jak gapa, bo nie widzisz komu, a przecież sam nie jesteś płacząc po kryjomu."
"Jak nie będziesz na nic czekał, to dostaniesz za dużo. Jak na cokolwiek będziesz czekał, to dostaniesz za mało."
"Jak spokojnie spał Adam, zanim przyszła Ewa."
"Przyroda to pamiątka raju - mówił ks. Jan. - Ludzie sami skazali się na wygnanie z raju. Można powiedzieć, że dziś niszcząc przyrodę w dalszym ciągu opuszczamy raj."
"Małpa z małpą się kłóci jeśli małpę kocha."
"I to wszystko psu na budę bez miłości."
"Można odejść na zawsze, by stale być blisko."
"Każde małżeństwo przypomina trzy zakony: na początku franciszkanów, radosnych, zapatrzonych w przyrodę; z czasem - mocnych w słowach i argumentowaniu dominikanów; po latach już tylko kamedułów, przestrzegających reguły milczenia."
Jak łączył pisanie z codziennym życiem? Jaką pomoc niósł innym?
W swoich tekstach pokazywał, że duchowość wcale nie musi być oderwana od codzienności. Przeciwnie – to właśnie w prostych czynnościach dnia codziennego potrafimy odnaleźć połączenie z czymś większym od nas. Jego poezja pełna jest odniesień do przyrody, ludzi i codziennych spraw, które stają się przestrzenią do spotkania z Absolutem.
W dzisiejszym zagonionym świecie słowa ks. Twardowskiego stanowią oazę spokoju i refleksji. Jego poezja przypomina o wartościach, które powinny być fundamentem naszego życia: prostocie, szacunku, pokorze i wyzbyciu się egoizmu.
Jego twórczość często wykorzystywana jest w edukacji dzieci i młodzieży. Ponieważ uczy ona wrażliwości, szacunku dla drugiego człowieka i umiejętności dostrzegania piękna w codzienności. Szkoła to dobre miejsce, w którym jego poezja inspiruje młodzież w sposób bezpośredni.
Podsumowanie: Książki i poezja księdza to wciąż aktualne przesłanie
Książki księdza Twardowskiego to prawdziwa skarbnica mądrości i refleksji. Znajdziemy w nich zarówno wesołe rymowanki, jak i poważne rozważania dotyczące duchowości, życia i śmierci. Każdy z jego tomików to zaproszenie do zatrzymania się na chwilę i zastanowienia nad tym, co naprawdę ważne.
Choć zmarł w r. 2006, jego przemyślenia nadal nie straciły na aktualności. Inspirują do poszukiwania dobra, piękna i prawdy w codziennych zmaganiach. Jego poezja to prawdziwy dar, który pomaga odnaleźć spokój i harmonię.
"Ze złem trzeba walczyć, bo zło nie tylko uderzy w prawy i lewy policzek, ale może i głowę razem z policzkami oderwać."
"Wiersze ocalają to, co podeptane. W dobie komputerów i techniki objawiają się jako coś ludzkiego, serdecznego, co nie jest zatrute nienawiścią, złością, sporami. Wnoszą ład i harmonię. Odkażają dzisiejszą rzeczywistość."
Jeśli szukasz refleksji, spokoju i odpowiedzi na trudne pytania, tomiki jego poezji są tym, czego potrzebujesz.
Polska Bibliografia
(1) „Jedynie miłość ocaleje”, Milena Kindziuk
(12) „Ksiądz paradoks”, Magdalena Grzebałkowska
(3) "Autobiografia. Myśli nie tylko o sobie", J. Twardowski
(4) "Zaufałem drodze. Wiersze zebrane", J. Twardowski
Sprawdź również inne artykuły
Bajka dla dorosłych "To minie z czasem"
Comments