Noam Chomsky - cytaty, manipulacja społeczna

Noam Chomsky to amerykański językoznawca, filozof i profesor lingwistyki. To również krytyk i komentator współczesnego świata oraz jeden z najczęściej cytowanych naukowców na świecie. Wynika to po części z jego bogatej twórczości (napisał ponad 100 książek), ale także z wielu, często poruszających, refleksji. Nazywany jest ojcem współczesnego językoznawstwa, a zdecydowanie największym wkładem Chomsky’ego w dorobek ludzkości jest jego teoria lingwistyki.

Oprócz krótkiej biografii, dziś chciałbym się również podzielić TEORIĄ MANIPULACJI, którą Chomsky stworzył obserwując współczesny świat. Bardzo jestem ciekaw czy, i które punkty, przemówią do Ciebie najbardziej lub spowodują skojarzenie z czymś, co de facto znasz z własnego doświadczenia.

W dalszej części przedstawię również wybrane cytaty Noama Chomsky'ego. Ale sama koncepcja, którą opracował Chomsky to już świetne cytaty o manipulacji.

Amerykański socjalista Noam Chomsky: biografia krótka

Avram Noam Chomsky, urodził się 7 grudnia 1928 roku w Filadelfii. Jego rodzice byli Żydami, imigrantami z Europy Wschodniej. Ojcem Noama był William Chomsky pochodzący z obszaru obecnej Ukrainy, a matką Elsie Simonofsky, pochodząca z terenu obecnej Białorusi. Ich pierwszym językiem był jidysz. Noam opisywał później życie swojej rodziny, jako rodzaj „żydowskiego getta” i wspominał osobiste szykany, których doświadczył w dzieciństwie ze strony irlandzkich i niemieckich katolików w połowie lat 30. Rodzice byli ludźmi wykształconymi, a ojciec posiadał tytuł doktora nauk w zakresie hebraistyki i przez wiele lat piastował stanowisko dyrektora Gratz College.

Chomsky od młodości miał bogate i wszechstronne zainteresowania, a jego największą pasją było językoznawstwo. Sam przyznał, że rozprawa doktorska jego ojca na temat średniowiecznej gramatyki języka hebrajskiego Davida Kimhiego wywarła wpływ na jego późniejsze myślenie o umiejętnościach językowych. Jako młody człowiek często odwiedzał alternatywne księgarnie Nowego Jorku, co być może znacząco wpłynęło na jego zdolność samodzielnego myślenia i wyczulenie na dezinformację.

W roku 1945, w wieku 16 lat, zaczął studiować na University of Pensylvania – prestiżowej, a jednocześnie otwartej na Żydów uczelni, co w tamtym czasie w Stanach Zjednoczonych nie było jeszcze oczywiste. Tam w 1955 roku uzyskał tytuł doktora w dziedzinie strukturalizmu językoznawczego.

W roku 1961 uzyskał tytuł profesora językoznawstwa na renomowanej uczelni Massachusetts Institute of Technology (MIT) i pracował tam aż do roku 2002, kiedy formalnie przeszedł na emeryturę nie przestając jednak prowadzić badań i seminariów. Co więcej, w roku 2017, w wieku 89 lat został zatrudniony na część etatu w Uniwersytecie Arizony w Tucson, gdzie nadal prowadzi wykłady. To stanowi rzadko spotykany wyjątek.

W roku 1949 ożenił się z Carol Doris Schatz, która podobnie jak on była językoznawczynią. Ich małżeństwo trwało 59 lat, do momentu śmierci żony na raka w grudniu 2008. Co ciekawe, w roku 2014, 6 lat po śmierci pierwszej żony, mając 86 lat ożenił się powtórnie i poślubił Valerię Wasserman.

Z pierwszego małżeństwa ma dwie córki, Avivę i Dianę oraz syna Harry’ego. I w tym miejscu warto wspomnieć przede wszystkim o Avivie, która jest profesorem historii i koordynatorem studiów nad Ameryką Łacińską i Karaibami na Uniwersytecie Stanowym Salem w Massachusetts. Wcześniej wykładała w Bates College w Maine i była pracownikiem naukowym na Uniwersytecie Harvarda, gdzie specjalizowała się w historii Karaibów i Ameryki Łacińskiej.

Uznanie na arenie międzynarodowej zdobył głównie dzięki swoim rewolucyjnym koncepcjom lingwistycznym opublikowanym w drugiej połowie lat 50-ych XX wieku. Jego prace w dziedzinie językoznawstwa zmieniły sposób, w jaki ludzie postrzegają i rozumieją język oraz jego strukturę.

Na plan pierwszy wybija się Teoria Gramatyki Transformacyjno-Generatywnej, której był współtwórcą wraz z Morrisem Halle.

Jego publikacja z 1957 roku pt. "Syntactic Structures" była przełomem i zakwestionowaniem obowiązującej wtedy lingwistyki statystycznej. Wprowadził pojęcie gramatyki generatywnej i gramatyki uniwersalnej oraz stwierdził, że ludzki mózg jest zaprojektowany w taki sposób, aby rozumieć struktury językowe i że istnieje uniwersalny zestaw reguł, które rządzą wszystkimi językami ludzkimi. A zatem wg niego nasza zdolność używania języka jest u człowieka wrodzoną cechą.

Był również twórcą koncepcji biologicznego „narzędzia” odpowiedzialnego za przyswajanie języka przez dzieci (ang. LAD, the language acquisition device), którą określa jest często jako "gen Chomskiego". Wywarło to silny wpływ na psychologów i językoznawców zajmujących się procesem nauki języka przez dzieci.

Przeciwstawił się też obowiązującemu wtedy behawioryzmowi i jego głównemu przedstawicielowi B.F. Skinnerowi. Nurt behawiorystyczny traktował mózg, jako czarną skrzynkę, do której dochodzą bodźce i z której wychodzą reakcje, ale nie wiadomo, co się dzieje w środku. Za najmocniejszą krytykę tej koncepcji uważa się recenzję Chomskiego nt. publikacji Skinnera pt. „Verbal Behavior”. Tam w ostrych słowach sprzeciwił się stwierdzeniu, że język to zespół wyuczonych nawyków.

Wprowadził też ważne rozróżnienie pomiędzy językiem wewnętrznym i zewnętrznym. Jego zdaniem ludzki język jest w większości stosowany wewnętrznie, a nie do komunikacji zewnętrznej. W komunikacji zewnętrznej używany jest tzw. e-language (ang. external), który składa się z wielu form nie stanowiących spójnej całości. Do komunikowania się może służyć prawie wszystko, co robimy świadomie lub nieświadomie, np. ubiór, komunikaty niewerbalne, feromony itp. - ale to nie jest „język”. Np. brak w tym składni gramatycznej. Komunikacja może odznaczać się dużą kreatywnością, ale komunikacja to nie język. Należy poprawnie odróżniać obydwa pojęcia.

Chomsky jest powszechnie uznawany za jednego z najważniejszych językoznawców XX wieku i jednego z najbardziej wpływowych intelektualistów XXI wieku.

Wniósł wkład w rozwój nie tylko lingwistyki i filozofii, ale również psychologii i języków programowania komputerowego.

Już teraz przyznaje mu się w historii nauki miejsce podobne do Kopernika, Darwina czy Einsteina, ze względu na fakt dokonania przewrotu naukowego w swoim obszarze.

Ale jest nie tylko szanowanym i bardzo cenionym naukowcem. Zasłynął z odważnych, często bezlitosnych poglądów na temat reżimów, geopolityki i perspektywy jednostki, która we współczesnym świecie jest coraz bardziej kontrolowana i sterowana przez system.

Jest kochany i pogardzany w równym stopniu. Nie stroni od tego, by być słyszanym, zarówno w dobrych, jak i złych czasach. Rozgłos zyskał m.in. dzięki swoim radykalnym poglądom politycznym, które określa jako “libertariański socjalista”. Co w warunkach amerykańskich wymaga ogromnej odwagi. Może ma na to wpływ fakt, że Noam Chomsky jest białorusko-ukraińskiego pochodzenia.

Był zaangażowany w liczne ruchy polityczne, głównie w dziedzinie praw obywatelskich, podstawowych wartości człowieka, demokracji i zagadnień globalizacji. Był krytyczny wobec polityki zagranicznej USA, głównie w kontekście bezsensownych jego zdaniem interwencji militarnych i oczywistego faktu naruszania praw człowieka. W sposób bardzo jednoznaczny wyrażał swoje kontrowersyjne i krytyczne opinie na ten temat.

Szczególną uwagę zyskał w 1967 roku dzięki swojemu antywojennemu esejowi „Odpowiedzialność intelektualistów”, krytykującemu zaangażowanie Ameryki w wojnę wietnamską. Jego aktywizm polityczny obejmował także krytykę mediów, o której można poczytać w publikacji zatytułowanej „Zgoda na dominację”. Omawia tam model propagandy stosowany przez media, który został empirycznie przetestowany i potwierdzony.

Oprócz nauki o języku, jego prace obejmują takie tematy jak globalizacja, kapitalizm, wolny rynek, teoria mediów oraz rola naukowców w społeczeństwie.

Jego wpływ na wiele obszarów nauki, kultury i polityki jest trudny do przecenienia. Chomsky jest nadal aktywny jako publicysta, nauczyciel i wykładowca, inspirując kolejne pokolenia badaczy i myślicieli na całym świecie. Udzielił wielu wywiadów, odpowiadał na niezliczoną ilość pytań. Wśród otwartych rozmów warto np. obejrzeć zamieszoną poniżej dyskusję pochodzącą z roku 2004 pokazującą w jaki sposób Chomsky postrzegał politykę Prezydenta Stanów Zjednoczonych Georga Busha.

Co Noam Chomsky sądzi o AI i ChatGPT?

W ostatnim czasie głośne stały się jego wypowiedzi na temat sztucznej inteligencji, wśród nich wywiad udzielony dla „New York Times” w marcu 2023 r. Z tego wywiadu pochodzą następujące słowa:

„Ludzki umysł nie jest, jak ChatGPT i jego podobni, żarłoczną maszyną statystyczną do rozpoznawania struktur, która połyka setki terabajtów danych i odbiera najbardziej wiarygodną odpowiedź na rozmowę lub najbardziej prawdopodobną na pytanie naukowe. Odwrotnie… ludzki umysł jest zaskakująco efektywnym i eleganckim systemem, który działa z ograniczoną ilością informacji. Nie próbuje uszkodzić nieedytowanych korelacji, ale próbuje stworzyć wyjaśnienia. […] Przestańmy nazywać to „sztuczną inteligencją” i nazwijmy to po imieniu „plagiatowe oprogramowanie”. Nie wierz w nic, kopiuj istniejące dzieła artystów i zmień je na tyle, aby uciec od praw autorskich. To największa kradzież własności od czasu przybycia kolonistów na ziemie rdzennych Amerykanów."

W maju 2023 udzielił również wywiadu popularnemu w USA portalowi Common Dreams, gdzie odniósł się do modeli językowych tworzonych na potrzeby sztucznej inteligencji (ang. AI).

Wyraził w nim obawy związane z chatbotami, które jak stwierdził: "mogą być narzędziami dezinformacji, zniesławiania i wprowadzania w błąd niedoinformowanych. Zagrożenia są jeszcze większe, gdy połączy się je ze sztucznymi obrazami i replikacją głosu."

A poniższy fragment pochodzący z tej samej rozmowy pokazuje jak ostrzega przed utratą kontroli nad sztuczną inteligencją:

"Jeśli inżynieria AI nie jest dokładnie kontrolowana, może stwarzać poważne zagrożenia. Załóżmy na przykład, że opieka nad pacjentami została zautomatyzowana. Nieuniknione błędy, które dałoby się przezwyciężyć ludzkim osądem, mogłyby stworzyć historię grozy. Albo załóżmy, że ludzi usunięto z oceny zagrożeń określonych przez zautomatyzowane systemy obrony przeciwrakietowej (…) Byłby to koniec ludzkiej cywilizacji.”

Nie sprawdzałem, ale mogę się założyć, że w chwili obecnej można w przestrzeni publicznej znaleźć wiele jego opinii i obserwacji nt. doniesień związanych z tegorocznym (2024) konfliktem pomiędzy Izraelem, a Palestyną.

Noam Chomsky: 10 STRATEGII MANIPULACJI SPOŁECZNEJ. Co może dać Ci reżim?

Oto 10 strategii składających się na opracowaną przez Noama Chomskiego teorię, która opisuje jakie metody manipulowania ludźmi stosowane są w dzisiejszym świecie. Sentencje dotyczące innych powiązanych dziedzin umieszczone są w drugiej części tekstu.

1. Rozpraszaj uwagę

Kluczowym elementem kontroli społecznej jest odwrócenie uwagi od istotnych spraw i zmian dokonywanych przez polityczne i ekonomiczne elity, poprzez ciągłe rozpraszanie uwagi i zalew opinii publicznej nieistotnymi informacjami. Odwracanie uwagi jest kluczowe, aby zapobiegać zainteresowaniu społeczeństwa podstawową wiedzą z zakresu nauki, ekonomii, psychologii, neurobiologii i cybernetyki. „Utrzymuj opinię publiczną odwróconą od realnych problemów społecznych, poprzez zniewolenie nieważnymi sprawami. Społeczeństwo musi być cały czas bardzo zajęte, bez czasu na myślenie”.

2. Wygeneruj problem i zaproponuj rozwiązanie

Ta podejście jest również określane jako „problem – reakcja – rozwiązanie”. Stwórz taką sytuację (problem), która wywoła u odbiorców żądanie podjęcia natychmiastowych kroków, mających na celu rozwiązanie problemu lub zapobieganie mu w przyszłości. Na przykład: pozwól, by rozprzestrzeniła się przemoc, aby społeczeństwo zgodziło się na zaostrzenie norm prawnych w ochronie własnego bezpieczeństwa, za cenę swojej wolności. Lub wykreuj kryzys ekonomiczny, aby usprawiedliwić radykalne cięcia świadczeń socjalnych.

3. Zmiany wprowadzaj stopniowo

Nie wprowadzaj zmian drastycznie lecz stopniowo. Przesuwaj granicę wytrzymałości i akceptacji krok po kroku, aż do granic wytrzymałości, rozbijając zmiany na kolejne lata. W ten sposób przeforsowano zmiany społeczno-ekonomiczne latach 80 i 90, które doprowadziły do ukształtowania się ekonomii neoliberalnej: minimum świadczeń, prywatyzacja, niepewność jutra, elastyczność zatrudnienia, masowe bezrobocie, wypłaty na niskim poziomie, brak gwarancji godnego zarobku. Wprowadzenie takich zmian jednocześnie wywołałoby rewolucję.

4. Odraczaj zmiany

Kolejny sposób na wprowadzenie niemile widzianej zmiany to przedstawienie jej jako „bolesnej konieczności”, którą nieuchronnie będziemy musieli wprowadzić w przyszłości. Ludziom łatwiej jest zaakceptować widmo przyszłego poświęcenia, niż wprowadzić zmianę od razu. Ponadto społeczeństwa mają tendencję do naiwnej wiary, że „wszystko będzie dobrze” i że być może uda się uniknąć poświęcenia. Takie podejście daje więcej czasu na oswojenie się ze świadomością zmiany. A także, kiedy przyjdzie czas by wcielić ją w życie, na przyjęcie jej w postawie rezygnacji.

5. Mów do społeczeństwa jak do dziecka

Większość reklam i komunikatów kierowanych do opinii publicznej wykorzystuje język oraz sposób argumentowania, jakiego używa się przemawiając do dzieci lub osób umysłowo chorych. A więc uproszczony i wręcz infantylny. Im bardziej chcesz zamglić obraz rzeczywistości swojemu rozmówcy, tym bardziej staraj się infantylizować komunikat. Dlaczego? „Jeśli będziesz mówić do osoby, jakby miała ona 12 lat, to po wpływem sugestii prawdopodobnie odpowie lub zareaguje bezkrytycznie, tak jakby rzeczywiście miała 12 lub mniej lat”.

6. Skup się na emocjach, a nie na racjonalności

Wykorzystywanie emocji to klasyczna technika mająca na celu odstawienie racjonalnej analizy i zdrowego rozsądku jednostki na bok. Co więcej, użycie języka odpowiednio nacechowanego emocjonalnie daje możliwość podświadomego zaszczepienia idei, pragnień, lęków, niepokojów, impulsów, a przez to wywołanie określonych zachowań.

7. Utrzymuj ludzi w ignorancji

Uczyń społeczeństwo niezdolnym do zrozumienia metod sprawowania kontroli. „Edukacja oferowana niższym klasom musi być na tyle uboga i na przeciętnym poziomie, aby przepaść ignorancji pomiędzy niższymi, a wyższymi klasami utrzymywała się, a techniki kontroli pozostawały niezrozumiałe dla niższych klas”.

8. Promuj przeciętność (!)

Spraw, aby społeczeństwo uwierzyło, że bycie głupim, wulgarnym i niewykształconym jest w porządku.

9. Wzmacniaj w ludziach poczucie winy

Pozwól, aby jednostki uwierzyły, że są jedyną osobą winną swoich niepowodzeń przez niedostatek inteligencji, zdolności lub własnych starań. Dzięki temu, zamiast buntować się przeciwko systemowi ekonomicznemu, który stawia jednostkę w niekorzystnej sytuacji, będzie ona żyła w poczuciu winy i dewaluacji własnej wartości. W takim stanie osoba stanie się bierna i niezdolna do podejmowania działań mających na celu zmianę systemu. A bierność oznacza brak rewolucji.

10. Poznaj ludzi lepiej niż oni są w stanie poznać siebie

Przez ostatnich 50 lat szybki postęp w nauce spowodował rosnącą przepaść pomiędzy zasobami wygenerowanej wiedzy, a tym, co jest dostępne (i tłumaczone) dla szerokich mas. Dzięki biologii, neurobiologii i psychologii, elity władzy są w stanie posiąść zaawansowaną wiedzę na temat jednostek, jak i społeczeństwa. To pozwala im poznać człowieka lepiej, niż on sam może znać siebie. Oznacza to, że będąc w posiadaniu tej wiedzy można mieć większą kontrolę nad jednostkami, niż one same nad sobą.

Wg Chomsky'ego propaganda zawsze była sposobem na tworzenie kłamstw i półprawd, które tak naprawdę w żadnym momencie nie odnoszą się do faktów.

Jednak jest doskonałym sposobem na rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji tak, aby ostatecznie uwierzyło w nie jak najwięcej osób. Głównie dlatego, że są one nieustannie powtarzane i bombardują nas ze wszystkich stron.

Oto jedna z sentencji naukowca na ten właśnie temat:

„Wszędzie, począwszy od kultury popularnej, na systemie propagandowym skończywszy, istnieje ciągła presja prowadząca do tego, aby ludzie czuli, że są bezradni. A jedyną rolą, jaką mogą odgrywać, jest akceptowanie wszystkich decyzji i ślepe dążenie do nieustannego konsumpcjonizmu."

Noam Chomsky: cytaty nie tylko o lingwistyce i anarchizmie

Warto również zapoznać się z innymi sentencjami Chomsky'ego. Nie należą one do najłatwiejszych. Bo często dotyczą mechanizmów, które rządzą współczesnym światem i w związku z tym wymagają bardzo szerokiego spojrzenia na otaczającą nas rzeczywistość.

Będą to złote myśli o kapitalizmie, demokracji, edukacji, wolności, nadziei, prawdzie, kłamstwie, a nawet o Internecie. Na super deser na końcu poniższej listy zostawiliśmy bardzo inspirującą myśl o przywództwie.

Jeżeli założysz, że nie ma nadziei, gwarantujesz sobie, że ta nadzieja nigdy się nie pojawi. Jeżeli założysz, że możliwość zmieniania rzeczy istnieje, wtedy pojawia się prawdopodobieństwo, że zmienisz świat na lepsze.

Podstawowy koncept, który przenika zarówno historię współczesną, jaki i nowoczesny liberalizm, to potrzeba marginalizacji publiczności. Ogólna publika postrzegana jest ni mniej, ni więcej jako przepełnieni arogancją wścibscy intruzi, oszołomione stado.

Jeżeli nie wierzymy w wolność słowa ludzi, którymi pogardzamy, nie wierzymy w nią w ogóle.

Sprytnym sposobem na utrzymanie ludzi w bierności i posłuszeństwie jest ścisłe ograniczenie zakresu akceptowalnych opinii oraz pozwalanie na żywe debaty w tym właśnie spektrum – a nawet zachęcanie do bardziej krytycznych i odmiennych poglądów. Daje to ludziom poczucie wolności wyrażania opinii, podczas gdy cały czas założenia systemu są wdrażane poprzez ograniczenia narzucane na zakres debaty.

Większość populacji nie rozumie, co się naprawdę dzieje. I nawet nie ma pojęcia, że nie rozumie.

Przypadek po przypadku, zauważamy, że konformizm to łatwa droga, zaś ścieżka do prestiżu i przywilejów prowadzi przez nieustępliwość, przeto niesie ze sobą osobiste poświęcenia.

Oto co zawsze uważałem za esencję anarchizmu: przekonanie, że ciężar dowodu musi być umieszczony na autorytecie. Powinien być ściągnięty, jeżeli autorytet nie jest w stanie go unieść.

Kapitalizm to system, gdzie centralne instytucje społeczne działają w ramach prawa autokratycznej kontroli. Dlatego dana korporacja lub branża jest, jeżeli weźmiemy pod uwagę jej polityczny aspekt, faszystowska; oznacza to, że posiada surową kontrolę na same górze, a na każdym poziomie wymagane jest ścisłe posłuszeństwo – nie ma miejsca na negocjacje czy wymianę. Linia autorytetu jest idealnie prosta. Tak jak jestem przeciwny politycznemu faszyzmowi, tak samo nie zgadzam się z ekonomicznym faszyzmem. Myślę, że dopóki główne instytucje społeczne nie znajdą się w rękach zwykłych ludzi, członków społeczności, nie ma sensu dyskutować o demokracji.

Dziś korporacjom wolno dużo więcej niż mnie albo panu i są dużo lepiej chronione przez prawo. A przy tym prawo wymusza na nich patologiczne działanie. Mają obowiązek maksymalizować zyski. To jest ich najważniejszy cel. Gdyby człowiek tak się zachowywał, uznalibyśmy to za patologię.

Edukacja powinna dostarczać możliwości samospełnienia; w swojej najlepszej formie może zapewnić bogate środowisko pełne wyzwań, aby każda osoba mogła je eksplorować na swój własny sposób.

Celem edukacji jest pomoc studentom w dotarciu do punktu, z którego mogą się uczyć się na własną rękę. To właśnie to, co będziesz robić w swoim życiu; nie tylko przyswajanie i powtarzanie materiałów dostarczonych ci przez drugą osobę.

Elity ekonomiczne nie przepadają za przesadnie niezależnymi młodymi ludźmi. Uświadomiły to sobie już w latach 60. Lepiej jest mieć młodych ludzi pod kontrolą. A czy może być lepszy sposób kontroli niż kredyt, który trzeba spłacać? W interesie architektów nowego porządku było zyskanie większego wpływu na edukację, w związku z tym zaczęły się również zmieniać struktury uniwersytetów. Zamieniają się one w korporacje.

Wolność bez szans życiowych to diabelski prezent, a odmowa zapewnienia takich możliwości to przestępstwo.

Truman był oburzony nieposłuszeństwem Indii. Jego reakcja, nie mniej elegancka niż obecne reakcje na niesubordynację „starej” Europy i Turcji, była taka, że Indie niechybnie „skonsultowały się z Wujkiem Józkiem i Mysim Łajnem [Mousie Dung], Chin”. Biały dostał tu imię, a nie wulgarny epitet. W części mógł to być zwykły rasizm, a być może dlatego, że Truman autentycznie lubił i podziwiał „starego Józka”, przypominającego mu szefa z Missouri, który pomógł mu stawiać pierwsze kroki w polityce. Pod koniec lat czterdziestych Truman uważał, że „stary Józek” to „przyzwoity gość”, ale jest „więźniem Politbiura” i „nie może robić tego, co chce".

Nawet w najbardziej wolnych i demokratycznych krajach sprawujący władzę dokładają wszelkich starań, aby kluczowe kwestie nie dotarły do świadomości obywateli.

Najbardziej skuteczną metodą skrępowania demokracji jest transfer miejsca podejmowania decyzji ze strefy publicznej do instytucji które nie ponoszą odpowiedzialności: królów i książąt, kast religijnych, junt wojskowych, dyktatur partyjnych, albo współczesnych korporacji.

Wybierz temat, jaki ci się podoba: Bliski Wschód, terroryzm międzynarodowy, Ameryka Centralna, cokolwiek to będzie, obraz świata przedstawiany publice ma bardzo odległy związek z rzeczywistością. Prawda pogrzebana jest pod warstwą gmachów pełnych kłamstw. To wszystko to znakomity sukces z punktu widzenia odstraszania zagrożeń dla demokracji, osiągnięty w warunkach wolności, co jest niezwykle interesujące. To nie jest jak w państwie totalitarnym, gdzie wszystko jest wprowadzane za pomocą siły. Te osiągnięcia zostały zdobyte w ramach wolności.

Przejdźmy teraz do najbardziej elementarnej zasady teorii wojny usprawiedliwionej, czyli do uniwersalności. Ci, którzy nie mogą zaakceptować tej zasady, powinni mieć na tyle przyzwoitości, by milczeć na temat dobra i zła lub usprawiedliwionej wojny. Jeśli uda nam się wznieść na ten poziom, pojawią się oczywiste pytania: na przykład, czy Kuba i Nikaragua miały prawo zdetonować bomby w Waszyngtonie, Nowym Jorku i Miami w samoobronie przed trwającym atakiem terrorystycznym?

Internet daje nam dostęp do nadzwyczajnej ilości informacji, opinii i interpretacji. Lecz podobnie jak z każdym innym źródłem, jest użyteczny do momentu, kiedy korzystamy z niego z wyobraźnią i zdrowym rozsądkiem.

Zmiana nie przyjdzie od elit politycznych. Musimy spróbować wybudować coś, co obecny porządek wypchnie i zastąpi.

Jeśli wierzysz w wolność słowa, to wierzysz w wolność głoszenia poglądów, które ci się nie podobają. Goebbels był zwolennikiem wolności wygłaszania poglądów, które mu się podobały. Stalin też. A jeśli ty jesteś za wolnością słowa, to znaczy to, że jesteś za wolnością wygłaszania dokładnie tych poglądów, których nienawidzisz.

Nie powinniśmy gonić za bohaterami, lecz za wielkimi ideami.

Chomsky: publikacje przetłumaczone na język polski

Językoznawstwo

Lingwistyka a filozofia: współczesny spór o filozoficzne założenia teorii języka. PWN, Warszawa 1977.
Zagadnienia teorii składni. Ossolineum, Wrocław 1982.
O naturze i języku. Axis, 2005.
Trzy elementy projektujące język. W: Prace językoznawcze. UWM Olsztyn. T. 10 2008, s. 241–273.

Polityka

Językoznawstwo i polityka. Oficyna Wydawnicza Diamat, 1989.
Rok 501: Podbój trwa. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.
Uwagi o anarchizmie. Oficyna Trojka, 1999.
Zysk ponad ludzi: neoliberalizm a ład globalny. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000.
Hegemonia albo przetrwanie: Amerykańskie dążenie do globalnej dominacji. Studio Emka, 2005.
Polityka, anarchizm, lingwistyka. Oficyna Trojka, 2007.
Interwencje. Wydawnictwo Sonia Draga. 2008.
Jakimi istotami jesteśmy, Wydawnictwo: Vis-á-Vis / Etiuda, ISBN: 9788379981137, 2017.
Siła i opinia. Instytut Wydawniczy Książka i Prasa. 2018.