Inteligencja doceniająca (ang. appreciative intelligence) to niezwykle przydatna kompetencja psychologiczna. Pomaga nam przede wszystkim rozpoznawać nasze mocne strony. Ale również dostrzegać i wykorzystywać otaczające nas możliwości.
Ta koncepcja pojawiła się w 2006 r., po publikacji książki pt. “Appreciative Intelligence: Seeing the Mighty Oak in the Acorn” autorstwa Carol Metzker i profesora Tojo Thatchenkery z George Mason University w Arlington.
Co wiemy o inteligencji doceniającej
Metzker i Thatchenkery zdefiniowali inteligencję doceniającą jako "zdolność dostrzegania pozytywnego, nieodłącznego potencjału generatywnego w danej sytuacji i działania w sposób celowy w celu przekształcenia potencjału w wyniki".
Opierając się na własnych badaniach, jak również ostatnich odkryciach psychologii i neuronauki poznawczej, Thatchenkery i Metzker przedstawiają dowody na inteligencję doceniającą, wyszczególniają jej specyficzne cechy i pokazują, jak można rozwinąć tę umiejętność i wykorzystać ją we własnym życiu i pracy.
Pokazują również, w jaki sposób najskuteczniejsi liderzy są w stanie promować inteligencję doceniającą w całej organizacji. Oferują także narzędzia i ćwiczenia, których można użyć, aby zwiększyć swój własny poziom inteligencji doceniającej, a tym samym stać się bardziej kreatywnym, odpornym, odnoszącym sukcesy i osobiście spełnionym.
Prace prof. Thatchenkery
Warto tu poświęcić kilka słów profesorowi Thatchenkery. Jest autorem kilkunastu książek i ponad stu recenzowanych artykułów. Jest jednym z wiodących autorów w dziedzinie inteligencji doceniającej i na ten tylko temat napisał trzy książki. Koncepcję Appreciative Intelligence® wykorzystał do rozwoju przywództwa setek starszych menedżerów na całym świecie.
Opracował również metodologię o nazwie ASK (skrót z ang. Appreciative Sharing of Knowledge), w której przedstawił podejście Appreciative Inquiry (AI). Jest to składające się z 5 kroków metodyczne podejście do zmiany (z ang. 5D: Dawn, Discovery, Dream, Design, Delivery), które może być wykorzystywane przez jednostki, zespoły, organizacje, a nawet na poziomie społecznym.
A w innej książce pt. "Making the Invisible Visible" Thatchenkery przedstawił koncepcję cichego przywództwa (ang. quiet leadership), jako kluczowego czynnika napędzającego innowacje w organizacjach.
Generalnie, Thatchenkery uznawany jest za jednego z najwybitniejszych współczesnych myślicieli na temat zmiany, co zostało potwierdzone m.in. umieszczeniem go w Palgrave Handbook of Organizational Change Thinkers, 2017, pierwszym podręczniku oferującym kompleksowy przegląd wybitnych myślicieli o zmianach organizacyjnych.
Inteligencja doceniająca i jej trzy składniki
Inteligencja doceniająca to umiejętność, którą teoretycznie posiada każdy z nas. Coś, co ludzie mogą zastosować w każdym momencie. Według Thatchenkery'ego ten rodzaj inteligencji składa się z trzech następujących komponentów:
Re-framing - przeformułowanie polega na zmianie spojrzenia na rzeczywistość poprzez wybranie, jakie informacje zwrotne zignorujemy, a na które zwrócimy uwagę.
Docenianie pozytywów - to umiejętność dostrzegania pozytywnych aspektów w każdej sytuacji.
Dostrzeżenie, jak przyszłość rozwija się z teraźniejszości - odnosi się do umiejętności zobaczenia, co może nastąpić w przyszłości w wyniku wykorzystania tzw. generatywnych aspektów obecnej sytuacji.
Jak rozwijać w sobie inteligencję doceniającą?
Można to robić stosując następujące kroki:
Akceptacja - wszystko zaczyna się od fundamentalnego zaakceptowania faktu, że w życiu będziemy doświadczać tego, co negatywne, przeciwne, a nawet tragiczne.
Odpowiedzialność - uświadomienie sobie, że to my odpowiadamy za swoje życie i to my dokonujemy wyborów. I w związku z tym, pomimo przeciwności losu mamy wybór, aby im się nie poddawać
Zatrzymanie się - praktykowanie zatrzymywania się i świadomego wybierania naszej reakcji na daną sytuację
Kwestionowanie własnych przekonań - świadome obserwowanie siebie i sprawdzanie, czy moja pierwsza reakcja na daną sytuację nie pozbawia mnie dostępnych pozytywów
Zadawanie pytań - takich pytań, które otwierają nowe możliwości i skupiają się na rozwiązaniu w przyszłości
W gruncie rzeczy wszystko to sprowadza się do stwierdzenia, że skutecznym sposobem na stawianie czoła pojawiającym się problemom, a nawet ich wykorzystanie, jest świadoma zmiana swojego nastawienia.
Coaching, a inteligencja doceniająca
Czytając opisy inteligencji doceniającej od razu pomyślałem sobie: hej, przecież to coaching! Już pierwszy element dot. re-framingu jest tak naprawdę podstawą i esencją pracy coachingowej. I jedną z tych najcenniejszych rzeczy, które coach może zrobić dla Klienta/Coachee: spojrzenie na siebie/sytuację z zupełnie innej perspektywy i dzięki temu dostrzeżenie możliwości, które do tej pory nie były widoczne.
Gdybym miał więc zaryzykować proste równanie to napisałbym:
Inteligencja Doceniająca = Self-Coaching
Napisałbym też, że skuteczne rozwijanie inteligencji doceniającej wymaga dojrzałości i rozwiniętego już poziomu samoświadomości. I w związku z tym sugerowałbym najpierw skorzystanie ze wsparcia dobrego coacha (aby nauczyć się pracy nad sobą samym) i dopiero potem rozpoczęcie samodzielnego rozwijania inteligencji doceniającej.
Zobacz także: