Czym jest ścieżka kariery (ang. career pathway)? Ten termin dotyczy dwóch różnych perspektyw. Pierwsza, to perspektywa osoby, która wyznacza sobie osobiste cele i drogę ich zrealizowania. W tym przypadku oznacza to sekwencję kroków, które mają prowadzić do osiągnięcia upragnionego celu osobistego. Na tę sekwencję składają się odpowiednie wykształcenie, doświadczenie, szkolenia, wiedza, kompetencje i awanse na kolejne stanowiska obejmowane w karierze zawodowej.
Druga perspektywa, to punkt widzenia organizacji i ta perspektywa również obejmuje różne aspekty. Możemy tu mieć do czynienia z dwoma głównymi wariantami.
Pierwszy wariant ma na celu zabezpieczenie potrzeb organizacji i tworzenie dobrych praktyk w dziedzinie zarządzania zasobami ludzkimi. To uporządkowane, systemowe podejście do opisu stanowisk i struktury organizacyjnej. Dzięki temu następuje mapowanie obowiązków i kompetencji oraz związanych z nimi widełek wynagrodzenia na danym stanowisku. Powstają również dobrze zdefiniowane rodziny i poziomy stanowisk.
Z kolei dla każdej rodziny stanowisk ustala się pre-definiowane ścieżki kariery pracowników, przez które trzeba przejść, aby awansować na te najbardziej lukratywne stanowiska. Takie przejrzyste, ustrukturyzowane podejście gwarantuje co najmniej dwie rzeczy. Po pierwsze umożliwia pracownikowi aspirującemu do wyższego stanowiska zdobycie odpowiednich kwalifikacji, umiejętności technicznych i doświadczenia. Po drugie sprawdza motywację i samoświadomość pracownika. Np. dość często zdarza się, że aspiracje zostania menedżerem zostają negatywnie zweryfikowane przez prawdziwe doświadczenia w roli np. lidera niewielkiego zespołu lub projektu.
Drugi wariant perspektywy organizacyjnej dotyczy rozwoju indywidualnych pracowników, a jego długofalowym celem jest zatrzymanie najlepszych talentów w firmie. To świadomy proces planowania rozwoju konkretnego pracownika, o którym przełożeni sądzą, że ma duży potencjał rozwoju i awansu na wyższe stanowisko. Może to mieć również związek z tzw. planowaniem sukcesji, czyli identyfikowaniem na możliwie wczesnym etapie osób, które mogą w przyszłości objąć kluczowe stanowiska w firmie. Ten proces bierze pod uwagę również aspiracje pracownika i to jak on chciałby rozwijać karierę. Przełożeni wraz z pracownikiem ustalają kluczowe obszary do rozwoju. Uzgadniają również jakie doświadczenia i kompetencje musi zdobyć osoba z wysokim potencjałem rozwojowym, aby móc z powodzeniem objąć w przyszłości odpowiedzialne stanowisko. Tak powstaje sciezka kariery dopasowana do indywidualnych potrzeb danego członka zespołu. Całemu procesowi towarzyszą regularne oceny i dyskusje, a często również indywidualne wsparcie. Takie, jak np. współpraca z osobistym mentorem.
Takie podejście ma na celu zapewnienie pracownikom możliwości rozwoju, jak i odpowiedniego przygotowania się do awansu. I przynosi korzyści obydwu stronom. Bo z jednej strony firma inwestuje w pracownika, aby po objęciu nowej roli mógł czuć się komfortowo i pracować z satysfakcją, a z drugiej zapewnia sobie w ten sposób jego skuteczność i wydajność.
I tu ważna uwaga. Jeżeli Ty jesteś takim talentem, bardzo ważne jest, aby perspektywa i potrzeby firmy były zgodne z Twoimi osobistymi marzeniami, potrzebami i aspiracjami. W przeciwnym razie, realizując taki ustrukturyzowany rozwój ścieżki kariery, będziesz realizować plan swojej firmy - nie swój.
W tym artykule znajdziesz kompleksową metodę opracowywania ścieżek kariery.
Jak podejść do planowania kariery?
Jeśli więc jako osoba, chcesz dokonać właściwego wyboru nowej drogi zawodowej, musisz zdecydować, jakie czynniki są dla Ciebie najważniejsze, a następnie wybrać opcję, która najlepiej je uwzględnia włączając w to asertywne odrzucenie zaproponowanych ścieżek rozwoju, które Ci nie odpowiadają.
Działa to jednak na dwóch poziomach – racjonalnym i emocjonalnym, „intuicyjnym”. Będziesz naprawdę zadowolony ze swojej decyzji tylko wtedy, gdy zostaną one dopasowane. Ten artykuł przedstawia metodę, którą można stosować do analizy opcji na obydwu poziomach i zaprojektowania nowych ścieżek rozwoju.
Kiedy rozpoczniesz przygotowania do zmiany ścieżki zawodowej, wyznaczenia nowych celów i planowania kolejnych etapów, zacznij od udokumentowania tego, co już wiesz, że jest prawdą o Twoim profesjonalnym "ja". Być może nawet nie zdajesz sobie sprawy, jak wiele wskazówek i podpowiedzi już na Ciebie czeka na różnych etapach. Wystarczy się tylko zatrzymać, żeby je zauważyć.
Przez następne dwa tygodnie zwracaj szczególną uwagę na swój dzień pracy i zapisuj wszystkie sytuacje, kiedy poczujesz się szczególnie zdemotywowany lub niezadowolony z pracy. Zapisz zadania, które Cię przygnębiają i te, które Cię ekscytują. Może wydawać się to żmudnym ćwiczeniem, ale jeśli będziesz się tego konsekwentnie trzymać, zaczną się pojawiać wzorce. Wydobycie tych wzorców pomoże Ci zbudować obraz nowej roli, która jest dla Ciebie najbardziej odpowiednia.
Po pierwsze, trzeba spojrzeć na sprawy racjonalnie, patrząc zarówno na swoją pracę, ale również na rzeczy, które są dla Ciebie ważne w całym życiu. Następnie, gdy już zrozumiesz i uporządkujesz dostępne opcje na poziomie racjonalnym, możesz zacząć patrzeć na swoje opcje na poziomie emocjonalnym i posłuchać, co podpowiada Ci głos wewnętrzny.
Musisz nawiązać kontakt ze swoim wnętrzem i zastanowić się, jak różnorodne opcje kariery zawodowej i ścieżki rozwoju kariery pasują do Twojego zrozumienia siebie i poczucia osobistego spełnienia.
Zapytaj siebie:
Czy uważam, że to jest właściwy wybór mojej nowej drogi?
Czy jestem pozytywnie nastawiony do tego wyboru? Może podekscytowany?
Czy takie rozwiązanie sprzyja zarówno moim celom zawodowym, jak i życiowym?
Jeśli coś jest nie tak, musisz zrozumieć, dlaczego.
Może niektóre ważne czynniki mają nadrzędne znaczenie? A może ważne są inne kryteria i wartości osobiste, które nie zostały wzięte pod uwagę?
Poświęć wystarczającą ilość czasu, aby upewnić się, że czujesz się komfortowo ze swoimi wynikami i masz pewność, że podjąłeś właściwą decyzję, zarówno na poziomie racjonalnym, jak i emocjonalnym. Nowa ścieżka kariery zawodowej to w tej chwili Twój najważniejszy projekt. I jak w każdym projekcie, jego powodzenie zależy od tego, jak dobrze przeprowadzono fazę planowania i oceny ryzyka. Pośpiech na tym etapie jest absolutnie niewskazany, a kariery tworzone pod presją czasu szybko się załamują. Jeśli więc chcesz, aby nowa ścieżka została zaprojektowana w możliwie najlepszy sposób i nie umknęły Ci ważne opcje - na tym etapie bądź cierpliwy i wnikliwy.
Kiedy znajdziesz opcję, która pasuje zarówno obiektywnie (racjonalnie), jak i subiektywnie (emocjonalnie), prawdopodobieństwo, że Twój następny krok w karierze zawodowej został dobrze zaprojektowany jest bardzo wysokie.
Rozwój kariery - metoda planowania ścieżek kariery
Planowanie kariery zawodowej to niełatwe przedsięwzięcie - zwłaszcza w dzisiejszych, niepewnych i szybko zmieniających się czasach. Aby zwiększyć swoje szanse na podjęcie dobrej decyzji, warto postępować zgodnie z podanym poniżej zorganizowanym procesem. Ponadto człowiek uczy się całe życie - zwłaszcza ten, który dba o rozwój. I nawet jeśli przy pierwszym podejściu napotkasz na pewne trudności, to praktykowanie i szlifowanie tego procesu prędzej, czy później przyniesie efekty, z których będziesz zadowolony. Na różnych etapach potrzebne będą różne podejścia i różne narzędzia.
1. Poznaj i oceń siebie
Zanim wybierzesz nową karierę, warto dobrze poznać siebie. Twoje osobiste wartości, zainteresowania, kompetencje, umiejętności miękkie, naturalne predyspozycje, mocne strony, a przede wszystkim Twój typ osobowości sprawiają, że niektóre zawody pasują do Ciebie bardzo dobrze, a inne są zupełnie nieodpowiednie. W szczególności warto się skupić na podsumowaniu swoich mocnych stron. Uporządkuj i stwórz jasny obraz siebie.
Użyj narzędzi samooceny, testów osobowości lub innych testów psychometrycznych, aby zebrać wiarygodne informacje o swoich cechach, poziomie kompetencji zawodowych,. Dowiedz się jak najwięcej nt. swoich mocnych i słabych stron, a następnie na podstawie zebranych informacji wygeneruj listę zawodów, które są dobrze dopasowane. Na tym etapie niektóre osoby decydują się również na współpracę z doradcą zawodowym, coachem kariery lub innymi specjalistami ds. rozwoju kariery, którzy mogą pomóc w poruszaniu się w tym procesie. To może być bardzo wartościowe doświadczenie, przydatne nie tylko wtedy, kiedy tworzysz plan kariery.
Jeśli przygotowujesz się do podjęcia pierwszej pracy - przejdź teraz do pkt. nr 2. Kolejne konkretne wskazówki pomogą Ci zaprojektować najlepszą dla siebie ścieżkę kariery zawodowej - pracownika lub być może właściciela własnego biznesu.
Jeśli wykonałeś wspomniane we wstępie do tego artykułu ćwiczenie obserwacji siebie - podsumuj je również na tym etapie, szczególnie w obszarze mocnych i słabych stron. Najprawdopodobniej znajdziesz wiele zbieżności pomiędzy tym, co pokazały Ci testy psychometryczne, a swoimi własnymi obserwacjami opartymi na konkretnych sytuacjach w pracy.
2. Zdefiniuj cele dla swojej nowej ścieżki kariery zawodowej
Przy planowaniu kariery kluczowe jest określenie celów zawodowych. I to w dwóch horyzontach czasowych. Ustal zarówno swoje cele długoterminowe, jak i krótkoterminowe. Pomaga to wytyczyć drogę na ścieżkach kariery, poszczególne kroki oraz docelowe miejsce, w którym ostatecznie chciałbyś się znaleźć. Osiągnięcie celów długoterminowych zwykle zajmuje około trzech lat, podczas gdy cel krótkoterminowy można zwykle osiągnąć w ciągu sześciu miesięcy. Ale jest to sprawa bardzo indywidualna i zależy od bardzo wielu czynników.
Niechaj testy i oceny kompetencji, które przeprowadziłeś, będą twoim przewodnikiem. Jeśli masz poczucie, że nie poznałeś jeszcze wszystkich ważnych szczegółów, zrób więcej testów. Gdy masz już wszystkie potrzebne informacje, wyznacz sobie najpierw cele długoterminowe, które de facto wyznaczą twoją drogę rozwoju.
Przykładem celu długoterminowego może być podniesienie swojego poziomu wykształcenia (np. studia MBA) lub zdobycie certyfikatu w nowej dziedzinie.
Innym takim celem może być zmiana profilu zawodowego lub zmiana wizerunku na rynku pracy. Można tego dokonać poprzez wykonanie tzw. "cross-functional move" w ramach obecnego miejsca pracy (czyli przejścia np. z działu finansów do działu HR) lub przebranżowienie się, które będzie się wiązało również ze zmianą miejsca pracy. Każda szanująca się firma dba o rozwój swoich pracowników i takie przejście pomiędzy różnymi działami jest absolutnie możliwe, a często wręcz mile widziane.
"Chcę zostać menadżerem działu marketingu w dużej międzynarodowej firmie" - to kolejne przykładowe określenie długoterminowego celu. Takich opcji jest nieskończona ilość, np: przekwalifikowanie się do pracy w branży IT lub pójście w stronę specjalizacji w dziedzinie zarządzania projektami.
Cele krótkoterminowe, to wszystkie kroki pośrednie (i często kolejne stanowiska), które zaprowadzą Cię ostatecznie do osiągnięcia Twojego celu długoterminowego. Przykładem takich celów może być np. poznanie nowego języka obcego (lub podniesienie obecnych umiejętności językowych); zaliczenie odpowiednich szkoleń lub stażów; nowe stanowisko, w którym zdobędziesz pierwsze niezbędne doświadczenia w interesującej Cię dziedzinie; przeczytanie odpowiednich książek, zgłoszenie się do wzięcia udziału w projekcie innego działu, który docelowo jest Twoim targetem; jak najlepsze przygotowanie się do podjęcia pierwszej pracy.
W dobrym planie kariery ważne jest, aby mieć jasność dotyczącą miejsca, do którego chcesz dojść, ale również świadomość tego, czemu służą kroki pośrednie i co w ramach każdej roli chcesz osiągnąć. To pomoże Ci konsekwentnie realizować obrany plan rozwoju zawodowego i nie ulegać pojawiającym się okazjom, które być może przyniosłyby krótkoterminowe korzyści, ale w konsekwencji wydłużyłyby tylko realizację twojej wymarzonej ścieżki rozwoju.
3. Stwórz listę możliwych opcji
W tej chwili prawdopodobnie masz przed sobą wiele list zawodów – każdą wygenerowaną przez każde z używanych przez Ciebie narzędzi do samooceny. Aby zachować porządek, powinieneś połączyć je w jedną główną listę.
Najpierw poszukaj zawodów, które pojawiają się na wielu listach i skopiuj je na pustą stronę. Np. nadaj jej tytuł „Top Lista”. Twoja samoocena wskazała, że pasują do Ciebie na podstawie kilku Twoich cech, więc zdecydowanie warto wziąć je pod uwagę.
Następnie znajdź na swoich listach zawody, które Cię przyciągają lub intrygują. Może to dotyczyć np. ścieżek rozwoju, o których trochę wiesz, ale chciałbyś je poznać lepiej. Uwzględnij także zawody, stanowiska, role, o których wiesz niewiele lub nic. Możesz tu odkryć coś nieoczekiwanego i ekscytującego zarazem. Zwłaszcza kiedy poszukujesz pierwszej pracy.
4. Wybierz najważniejsze pozycje z listy nowych opcji zawodowych
Teraz, kiedy Twoja informacja jest bardziej uporządkowana, zacznij zawężać listę. W oparciu o to, czego nauczyłeś się do tej pory ze swoich testów psychometrycznych i badań kompetencji, zacznij eliminować warianty, których nie chcesz kontynuować lub rozwijać.
Usuń ze swojej listy wszystko z zakresami obowiązków, które do Ciebie nie przemawiają. Również wszystkie te opcje, które zawierają elementy będące dla Ciebie w obecnym środowisku pracy źródłem największego stresu lub frustracji.
Wyeliminuj też ścieżki kariery, które mają słabe perspektywy dalszego rozwoju. Np. z powodu kłopotów w danej branży lub sytuacji ekonomicznej i w efekcie niewielkiej ilości ciekawych oraz perspektywicznych ofert, które dostarcza rynek pracy.
Pozbądź się również wszelkich opcji, w których nie jesteś w stanie lub nie chcesz spełnić wymagań edukacyjnych dla określonej roli. Oraz tych, dla których brakuje Ci miękkich umiejętności wymaganych do osiągnięcia tam sukcesu.
Idealnie, na swojej „krótkiej liście” powinieneś ostatecznie otrzymać od trzech do pięciu różnych ścieżek kariery zawodowej lub nawet konkretnych zawodów.
5. Zapytaj u źródła
Kiedy na Twojej liście pozostało tylko kilka zawodów, zacznij bardziej dogłębne badania. Umów się na rozmowę z osobami, które pracują w zawodach, którymi jesteś zainteresowany. Możesz nawet odwiedzić je w ich miejscu pracy, żeby poczuć takie miejsce i jego atmosferę.
Takie osoby mogą zapewnić wiedzę z pierwszej ręki na temat ścieżek kariery zawodowej zawartych na Twojej krótkiej liście. Skorzystaj z kontaktów w sieciach społecznościowych, np. LinkedIn, i znajdź osoby, z którymi mógłbyś co najmniej porozmawiać. Możesz to osiągnąć za pomocą zaledwie kilku kliknięć.
W trakcie tych rozmów zapytaj o kulturę organizacyjną firmy, a przede wszystkim o to, czy taka firma dba o rozwój pracowników, jak to robi na danym poziomie organizacyjnym i czy jest bezpiecznym środowiskiem pracy.
6. Ćwicz dla sportu branie udziału w rozmowach kwalifikacyjnych
Dla sportu, weź udział w kilku procesach rekrutacyjnych i rozmowach kwalifikacyjnych na stanowiska, które znajdują się na Twojej krótkiej liście. Być może dawno już tego nie robiłeś i nie "promowałeś" się na rynku pracy. Przyjęcie takiego podejścia pomoże Ci w szczególności, kiedy szukasz pierwszej pracy w swoim życiu.
To, po pierwsze, da Ci okazję do zweryfikowania wielu informacji na temat ról, które Cię interesują. Będzie również dobrym sprawdzianem Twojej prawdziwej motywacji do wyboru danej opcji.
Po drugie, trenowanie udziału w procesach rekrutacyjnych (również tych wewnętrznych) sprawia, że pozbywasz się presji i masz możliwość praktycznego przygotowania się do ostatecznego boju, kiedy ta presja już niewątpliwie się pojawi. Wszystkie błędy, które popełnisz w treningowych rozmowach rekrutacyjnych będziesz mógł bez żadnej dla Ciebie straty przeanalizować i poprawić. Rekruterzy mogą też udzielać informacji zwrotnych. A to da Ci szansę jeszcze lepiej przygotować się do osiągnięcia ostatecznego celu oraz finalnej weryfikacji swoich preferowanych opcji.
7. Wybierz ścieżkę zawodową, którą chcesz podążać
W praktyce podjęcie ostatecznej decyzji może być trudniejsze, jeśli masz do wyboru kilka opcji. Być może będziesz musiał żonglować wieloma ofertami nowej pracy, co może być stresujące.
Nie mów od razu „tak”. Poświęć trochę czasu na ocenę każdej oferty i dokładnie porównaj pakiety świadczeń pracowniczych. Nie chodzi tylko o pieniądze. Oferowane benefity lub np. możliwość pracy zdalnej są równie ważne, a niektóre warunki można wynegocjować w ofercie pracy.
Nie spiesz się z decyzją. Poświęć trochę czasu na dokładne rozważenie wszystkich opcji.
A kiedy dokonasz ostatecznego wyboru, natychmiast zapomnij o pozostałych opcjach. Nie wracaj do nich myśleniem "co by było, gdyby". Zamiast tego skup się na przyszłości i jak najlepiej przygotuj się do rozpoczęcia nowej pracy, zwłaszcza pierwszej pracy.
Kariera ewoluuje z biegiem czasu i zmienia się wraz z Tobą. Zamiast więc stresować się tym, czy na pewno wybierasz najlepszą, skup się na możliwie najlepszym przygotowaniu się do podjęcia świadomej decyzji.
Z czasem Życie i tak przyniesie Ci wiele okazji do korekty swojej decyzji lub otworzy nowe, nierozpoznane do tej pory opcje ścieżek kariery zawodowej pracownika, choćby na zmieniającym się rynku pracy. Jak już wspomnieliśmy wcześniej, mądry człowiek uczy się całe życie. Doświadczenia zbierane na kolejnych stanowiskach będą Cię ubogacać i przynosić nowe wglądy dotyczące dalszego rozwoju kariery. Budowanie ścieżki kariery to dynamiczny proces, a samo zrozumienie tego faktu, jest częścią ostatecznego sukcesu.
Innymi słowy, jeśli zaakceptujesz fakt, że wszystko się zmienia (również rynek pracy) oraz że nie wszystko zależy od Ciebie - wewnętrzne napięcie związane z wyborem nowej drogi znacznie spadnie.
8. Kilka refleksji na koniec - wzięcie odpowiedzialności za swoją drabinę kariery w całej rozciągłości
Jak w każdej dziedzinie życia, dany cel może być zrealizowany w różny sposób. Również Twój projekt pt. "planowanie kariery zawodowej" może być zrealizowany różnymi metodami. My staraliśmy się podać tutaj możliwie kompleksową, uporządkowaną, konkretną i praktyczną metodę, która sprawi, że znajdziesz się na swojej najlepszej drodze rozwoju. Nie twierdzimy jednak, że jest to najlepsza na świecie metoda.
Kariery tworzone przy użyciu innych metod mogą być równie skuteczne. Co więcej, różne podejścia mogą się wzajemnie uzupełniać. Możesz np. zastosować analizę SWOT. Tworzenie ścieżek kariery poprzez analizę SWOT może być bardzo dobrym pomysłem szczególnie na początkowym etapie. Tym samym może zastąpić proponowane przez nas testy psychometryczne (przynajmniej niektóre).
Wszyscy uczymy się przez całe życie. W XXI wieku mamy nadmiar urodzaju i możemy wybierać spośród (czasami zbyt wielu) opcji. Chodzi więc o to, aby przez całe życie jak najlepiej poznawać siebie i uczyć się również tego, co NAM najbardziej odpowiada.
Dobieranie właściwych narzędzi do rozwiązywania poszczególnych problemów jest kluczem do sukcesu.
Upraszcza to bowiem i przyśpiesza realizację naszych celów. Ale najpierw trzeba się dowiedzieć co NAM najbardziej odpowiada.
Testuj więc, sprawdzaj i wyciągaj z tego ważne wnioski dla siebie. Nie opieraj się tylko na tak popularnej dzisiaj metodzie "ilości lajków". To bardzo często może być ślepy zaułek. To TWOJE życie i TWOJA satysfakcja. Odrób więc najpierw dobrze swoje "zadanie domowe", aby znaleźć się na swojej, możliwie satysfakcjonującej ścieżce rozwoju.
Zobacz także: